İçerik Başlıkları
Sinüs Enfeksiyonu (Sinüzit) Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Sinüzit veya sinüs enfeksiyonu, burun bölgesindeki hava boşluklarının iltihaplanmasıdır. Sinüzit, enfeksiyon, alerji ve sinüslerin kimyasal veya partikül tahrişinden kaynaklanabilir. Çoğu insan sinüs enfeksiyonlarını diğer insanlara yaymaz. Sinüzit, akut sinüs enfeksiyonu, subakut sinüs enfeksiyonu, kronik sinüs enfeksiyonu, enfekte sinüzit ve bulaşıcı olmayan sinüzit olarak sınıflandırılabilir.
Sinüsler Nelerdir? Kaç Tane Var?
Sinüs içi boş, hava dolu bir boşluktur. Bu makalenin amaçları doğrultusunda, sinüs, kafatasında bulunan ve burun hava yoluna kemikteki (ostiyum) dar bir delikle bağlanan içi boş boşluklara atıfta bulunacaktır. Normalde tüm sinüsler bir ostiyum yoluyla nazal hava yoluna açıktır. İnsanlarda bu boşluklardan dört çift bulunur:
-
-
-
-
-
- Frontal sinüs (alında),
- Maksiller sinüs (yanakların arkasında),
- Etmoid sinüsler (gözlerin arasında) ve
- Sfenoid sinüs (etmoidlerin derinlerinde)
-
-
-
-
Dört çift sinüs genellikle bir birim olarak tanımlanır ve “paranazal sinüsler” olarak adlandırılır. Her sinüsün iç bölgesinin hücreleri, mukus salgılayan hücreler, epitel hücreleri ve bağışıklık sisteminin parçası olan bazı hücrelerdir (makrofajlar, lenfositler ve eozinofiller).
Sinüslerin işlevleri, solunan havayı nemlendirmek ve ısıtmak, çevredeki yapıların (gözler, sinirler) yalıtımı, ses rezonansını artırmak ve yüz travmasına karşı tampon görevi görmektir. Sinüsler kafatasının ağırlığını azaltır. Enflamasyon, mukusun temizlenmesini engellerse veya doğal ostiyumu bloke ederse, enflamasyon bakteriyel bir enfeksiyona dönüşebilir.
Sinüs Enfeksiyonu veya Sinüzit Nedir?
Burun kanallarındaki hava boşluklarının (paranazal sinüsler) iltihaplanmasına sinüzit denir. Sinüzite enfeksiyon (sinüs enfeksiyonu) neden olabilir, ancak alerji ve sinüslerin kimyasal tahrişinden de kaynaklanabilir. Sinüs enfeksiyonu (enfeksiyöz sinüzit), sinüs içinde bir virüs, bakteri veya mantar büyüdüğünde ortaya çıkar.
Sinüzit, insanları yaşamları boyunca etkileyebilecek en yaygın durumlardan biridir. Sinüzit genellikle saman nezlesi gibi çevresel polenlerin burun kanallarını tahriş etmesiyle ortaya çıkar. Sinüzit ayrıca kimyasallar gibi tahriş edici maddelerden veya reçetesiz satılan burun spreylerinin aşırı kullanılmasından da kaynaklanabilir.
Yaklaşık 30 milyon yetişkinde “sinüzit” vardır. Soğuk algınlığı sinüzitten farklıdır ve yalnızca virüslerden kaynaklanır ve yaklaşık 7 ila 10 gün sürerken sinüzitin birçok farklı nedeni olabilir (bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan) ve genellikle daha belirgin ve değişken semptomlarla daha uzun sürer.
Sinüs Enfeksiyonu veya Sinüzitin 17 Belirti ve Semptomu
Sinüzit ve sinüs enfeksiyonlarının birçok belirti ve semptomu vardır. Aşağıda, meydana gelebilecek baskın olanların (toplam 17) bir özeti bulunmaktadır. Çoğu hastada aynı anda birkaç belirti ve semptom vardır. Diğerlerinin aralıklı bazı semptomları olabilir; çoğu aynı anda tüm semptomlara sahip değildir. Bir sinüs enfeksiyonunun veya sinüzitin belirti ve semptomları aşağıdakileri içerir:
- Kısmen veya tamamen tıkalı sinüslerdeki basınca bağlı baş ağrısı. Kişi eğildiğinde ağrı artabilir.
- Sinüs bölgelerinin üzerindeki yüz bölgelerine dokunulduğunda yüzde hassasiyet ve/veya şişlik.
- Sinüs dokusuna mukus baskısından veya sinüslerin iltihaplanmasından kaynaklanan basınç veya ağrı.
- Sinüs dokularının iltihaplanması ve enfeksiyon nedeniyle ateş.
- Bakteriyel sinüs enfeksiyonlarında genellikle bulanık, renksiz bir burun akıntısı görülür.
- Burun tıkanıklığı hem enfeksiyöz hem de enfeksiyöz olmayan sinüzitte ortaya çıkar.
- Geniz akıntısı, boğaza akan ve boğaz dokusunu tahriş eden sinüzitten kaynaklanan aşırı mukus üretimidir.
- Boğaz ağrısı, geniz akıntısı ile boğaz dokusunun iltihaplanmasıdır.
- Öksürük; burun akıntısı sonrası ve vücudun boğaz dokusu tahriş edici maddelerini temizleme girişimine bir yanıttır.
- Diş ağrısı; çevredeki sinirler ve dokular üzerindeki baskıdan kaynaklanır.
- Çevredeki sinirler ve dokular üzerindeki baskının neden olduğu kulak ağrısı
- Göz ağrısı; çevredeki sinirler ve dokular üzerindeki baskıdan kaynaklanır.
- Ateş; bağışıklık tepkisi ve/veya öksürüğe bağlı yorgunluk ile oluşur.
- Ağız kokusu; genellikle bakteriyel enfeksiyonlardan kaynaklanır.
- Kaşıntı/hapşırma; enfeksiyöz olmayan sinüzitte, gözlerin kaşınması ve hapşırma gibi diğer ilişkili alerji semptomları yaygın olabilir ancak yukarıda enfeksiyöz sinüzit için listelenen semptomların bazılarını içerebilir.
- Enfeksiyöz olmayan sinüziti olan kişilerde burun akıntısı genellikle berrak veya beyazımsı renklidir.
- Çoklu kronik (bir ila üç aydan fazla) semptomlar genellikle subakut veya kronik sinüzitin bir işaretidir.
Evde Sinüziti Tedavi Edebilir Miyiz?
- Ev tipi buharlaştırıcı veya nemlendirici: Sinüs semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Bazen sıcak bir duş da sinüs semptomlarını hafifletebilir.
- Buhar solurken lavanta esansiyel yağı, nane esansiyel yağı ve okaliptüs yağı kullanmak burun basıncını azaltabilir.
- Burun ve alın üzerine sıcak bir kompres sinüs basıncını hafifletmeye yardımcı olur.
- Burun kanallarını temiz tutmaya yardımcı olmak için izotonik sodyum klorür çözeltiyi kullanabilirsiniz.
- Bol su içerek su kaybınızı önleyebilirsiniz.
- Zerdeçal ile ılık zencefil çayı içmek burun tıkanıklığını gidermeye yardımcı olabilir.
- Elma sirkesi ile ılık su içmek sinüs enfeksiyonuyla savaşmaya yardımcı olabilir. Elma sirkesi antibakteriyel ve antifungal özelliklere sahiptir ve sinüs enfeksiyonunun tedavisinde yardımcı olan iyi bir A vitamini, E vitamini, B1 vitamini, B2 vitamini, kalsiyum ve magnezyum kaynağıdır. Mukusu gevşeterek ve burun kanallarını temizler.
- Dengeli bir diyet yapın. C vitamini ve mineraller açısından zengin bir diyet, enfeksiyonla savaşmak için bağışıklık oluşturmaya yardımcı olur.
- Geceleri başınız yüksekte uyuyun veya kurak bir ortamdan kaçınmak için evde bir nemlendiriciyi çalışır durumda tutun. Sinüs basıncını hafifletmeye yardımcı olabilir.
- Virüslerin neden olduğu sinüs enfeksiyonlarında ağrı ve ateş ilaçları (asetaminofen [Tylenol]), dekonjestanlar ve mukolitikler gibi evde tedaviler kullanılabilir. Ek olarak, bazı sağlık uzmanları, sinüs enfeksiyonlarının semptomlarını, hatta kronik sinüzit semptomlarını hafifletmeye yardımcı olmak için burun yıkama veya sinüs durulama solüsyonu önermektedir.
- Bakteriyel ve fungal sinüs enfeksiyonları genellikle antibiyotik veya antifungal tedavi gerektirir, bu nedenle onlarsız çözümbaşarılı olmayabilir. Bununla birlikte, bazı yazarlar, tıbbi tedavi başladıktan sonra ev tedavilerinin semptomları azaltabileceğini öne sürmektedir; bazı sağlık uzmanları sinüs cerrahisinden sonra nazal irrigasyonu önermektedir.
Sinüs Enfeksiyonlarına veya Sinüzite Neden Olan Nedir?
Sinüs enfeksiyonları veya sinüzite, sinüslere hava akışını ve sinüslerden mukus akışını engelleyen herhangi bir şey neden olabilir. Sinüs açıklıkları, bitişik burun geçiş dokusunun şişmesi ile bloke edilebilir. Örneğin;
- Soğuk algınlığı
- Alerjiler
- Burun spreyleri
- Kokain ve sigara dumanı gibi doku tahriş edici maddeler
Sinüs Enfeksiyonlarının veya Sinüzitin Diğer Nedenleri
- Bulunulan ortamda yeterli nemin olmaması sinüzite veya sinüs enfeksiyonuna neden olabilir.
- Sinüslerden mukus akışı, mukus salgılarının kalınlaşması, hastalık (örneğin, kistik fibroz) nedeniyle mukusun hidrasyonunda (su içeriği) azalma, kurutucu ilaçlar (antihistaminikler) ile de bozulabilir.
- Epitel hücreleri, mukusun sinüslerden dışarı çıkmasına yardımcı olmak için ileri geri hareket eden liflere sahiptir. Bunlar; başta duman olmak üzere birçok tahriş edici madde tarafından zarar görebilir. Bu, mukusun sinüslerden boşaltılmasına yardımcı olmalarını önleyebilir ve bu nedenle sinüs enfeksiyonları veya sinüzit ile sonuçlanır.
- Durgun mukus, bakterilerin, virüslerin ve bazı durumlarda (örneğin, AIDS veya bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler) mantarların sinüs boşluklarında büyümesi için bir ortam sağlar. Ek olarak; çeşitli mikroorganizmalar, kendileri sinüs tıkanıklığını başlatabilir ve şiddetlendirebilir. En sık enfekte sinüsler maksiller ve etmoid sinüslerdir.
- Tümörler veya büyümeler, sinüs açıklıklarına yakınsa sinüsleri de tıkayabilir.
Kaç Çeşit Sinüs Enfeksiyonu Vardır?
Sinüzit, süresine (akut, subakut veya kronik) ve inflamasyonun tipine (bulaşıcı veya bulaşıcı olmayan) göre çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. Rinosinüzit terimi hem burnun hem de sinüslerin dahil olduğunu ima etmek için kullanılmaktadır ve sinüzit yerine tercih edilen terim haline gelmektedir.
- Akut sinüs enfeksiyonu (akut sinüzit veya akut bakteriyel rinosinüzit) genellikle 3-5 günden az sürer.
- Subakut sinüs enfeksiyonu, bir ila üç ay sürer.
- Kronik sinüs enfeksiyonu üç aydan fazladır. Kronik sinüzit, nazal polipli veya polipsiz kronik sinüzit veya alerjik fungal sinüzit olarak alt sınıflara ayrılabilir.
- Tekrarlayan sinüzit, her yıl birkaç sinüzit atağı geçirir.
Yukarıdaki zaman dilimlerinde tıbbi bir fikir birliği yoktur.
- Enfekte sinüzite genellikle komplike olmayan bir virüs enfeksiyonu neden olur. Daha seyrek olarak, bakteriyel büyüme sinüs enfeksiyonuna neden olur ve fungal sinüs enfeksiyonu çok nadirdir. Sinüs enfeksiyonunun subakut ve kronik formları genellikle akut sinüs enfeksiyonunun eksik tedavisinin sonucudur.
- Enfeksiyöz olmayan sinüzite tahriş edici maddeler ve alerjik durumlar neden olur ve akut, subakut ve kronik için enfeksiyöz sinüzit ile aynı genel zaman çizelgesini izler.
Hangi Testler Sinüs Enfeksiyonlarının veya Sinüzitin Nedenini Teşhis Eder?
Sinüs enfeksiyonu çoğunlukla bir doktorun öyküsüne ve muayenesine dayanarak teşhis edilir. Sinüslerin düz X-ışını çalışmaları yanıltıcı olabileceğinden; çoğu sinüs enfeksiyonu tanısı muayene ve klinik bulgulara göre konur ve tedavi edilir. Bu fiziksel bulgular şunları içerebilir:
- Burun kanallarının kızarıklığı ve şişmesi
- Burun kanallarında irin benzeri akıntı (sinüs enfeksiyonunu klinik olarak teşhis etme olasılığı en yüksek olan semptom)
- Sinüslerin yanaklarına veya alın bölgesine dokununca oluşan hassasiyeti
- Gözler ve yanaklarda şişlik
Nadiren, enfeksiyöz ve alerjik sinüziti ayırt etmeye yardımcı olabilecek salgılanan hücreler için burun salgıları incelenir. Enfeksiyöz sinüzit, özel enfeksiyon hücreleri (polimorfonükleer hücreler) gösterebilirken, alerjik sinüzit, özel alerji beyaz kan hücreleri (eozinofiller) gösterebilir. Doktorlar, bakteriyel bir enfeksiyondan şüpheleniliyorsa antibiyotik reçete eder. Antibiyotikler viral enfeksiyonlara karşı etkili değildir; birçok doktor daha sonra semptomları tedavi eder.
Sinüs enfeksiyonu, reçete edilen ilk tedaviye yanıt vermezse, BT veya MR taramaları gibi daha derinlemesine çalışmalar yapılabilir. Ultrason, hamile kadınlarda sinüs enfeksiyonlarını teşhis etmek için kullanılmıştır, ancak CT veya MR kadar kesin değildir. Rinoskopi, küçük bir esnek fiberoptik tüp ile burun kanallarının arkasına doğrudan bakma prosedürü, doğrudan sinüs açıklıklarına bakmak ve bu açıklıkların şişme veya büyüme yoluyla tıkanıp tıkanmadığını kontrol etmek için kullanılabilir.
Sinüs enfeksiyonuna gerçekte hangi mikroorganizmanın neden olduğunu belirlemek için enfekte materyali kültüre almak için bazen bir sinüste iğne aspirasyonu (iğne delme) yapmak gerekli olabilir. Nazal kanalların kültürleri, sinüs enfeksiyonuna neden olan bakteri veya mantarın belirlenmesinde nadiren yardımcı olur, çünkü burun kanalları genellikle enfekte olmayan bakteriler tarafından kolonize edilir. Bu prosedür genellikle, tedaviler hastalığı hafifletmekte başarısız olduğunda bir kulak burun boğaz uzmanı tarafından yapılır. Prosedür, herhangi bir rahatsızlığı en aza indirmek için lokal anestezi gerektirir; bazı hastalar genel anestezi gerektirir. Bu teknik olarak enfeksiyöz sinüziti teşhis etmenin en doğru yoludur.
Ek olarak, sinüslerden teşhis materyali elde etmek için hem rijit hem de fleksibl endoskopi kullanılmıştır. Bu prosedürler genellikle topikal ve lokal anestezi altında bir kulak burun boğaz uzmanı tarafından yapılır. Bazen hastayı sakinleştirme ihtiyacı olabilir. Bazı araştırmacılar, endoskopi örneklerinin iğne delinmesiyle elde edilenlerle karşılaştırılabilir olduğunu ileri sürmektedir.
Mantar enfeksiyonları genellikle biyopsi prosedürleri ve bir cerrah tarafından çıkarılan doku ile veya mantarları tanımlamak için eğitilmiş bir mikrobiyolog veya patolog tarafından mantar kültürü ve mikroskobik tanımlama ile teşhis edilir. Alerjik fungal sinüzit (alerjik üzerinde durulmuştur), sinüs boşluğundaki mantar elementlerine karşı inflamatuar bir yanıttır ve belirli BT görüntüleme özelliklerinin yanı sıra öykü ve fizik muayeneye dayalı olarak şüphelenilmektedir.
Sinüs Enfeksiyonlarını Hangi Doktorlar Tedavi Eder?
Birçok sinüs enfeksiyonu, birinci basamak hekiminiz veya bir dahiliye doktoru tarafından tedavi edilebilir. Bununla birlikte, bir KBB (kulak, burun ve boğaz) uzmanına, intaniye uzmanına veya bir alerji uzmanına veya immünoloğa başvurmak alışılmadık bir durum değildir. Bazı karmaşık sinüs enfeksiyonlarında, sinüs cerrahisinde uzmanlaşmış bir cerraha danışmak gerekebilir.
Hangi Antibiyotikler ve İlaçlar Sinüziti Tedavi Eder ve İyileştirir?
Viral sinüzit:
Bir virüsün neden olduğu sinüzit için antibiyotik gerekli değildir. Sıkça önerilen tedaviler arasında ağrı ve ateş ilaçları bulunur.
asetaminofen ve dekonjestanlar ve mukolitikler, mukusu çözen veya parçalayan ilaçlardır.
Bakteriyel sinüzit
Yüz ağrısı, irin benzeri burun akıntısı ve diğer semptomların bir haftadan uzun sürmesi ve reçetesiz nazal ilaçlara yanıt vermemesi durumunda sinüslerin bakteriyel enfeksiyonundan şüphelenilir.
Akut sinüs
Genellikle sinüs enfeksiyonuna neden olduğu bilinen en yaygın bakterileri tedavi etmeyi amaçlayan antibiyotiklerle tedavi edilir.
Sinüs enfeksiyonlarına neden olan en yaygın beş bakteri şunları içerir:
- Streptokok pnömonisi
- Haemophilus influenza
- Moraxella catarrhalis
- Stafilokok aureus
- Streptokok pyogenes
Sinüs enfeksiyonları için antibiyotik tedavisi, bu beş bakteri türünü öldürebilmelidir.
Amoksisilin, komplike olmayan akut sinüs enfeksiyonları için kabul edilebilir; ancak birçok doktor, sinüslerin olası bir bakteriyel enfeksiyonunu tedavi etmek için birinci basamak antibiyotik olarak Amoksisilin-Klavulanik Asit (Augmentin) reçete etmektedir. Amoksisilin genellikle çoğu bakteri türüne karşı etkilidir.
Penisilin Alerjileri ve Sinüzit Tedavisi
Penisiline alerjiniz varsa diğer antibiyotikler ilk tercih olarak kullanılabilir. Örnekler şunları içerir:
- Sefaklor (Cefec),
- Klaritromisin (Klacid),
- Azitromisin (Azitro),
- siprofloksasin (Cipro)
- İlaçlarınızı kullanmadan önce mutlaka doktorunuza veya eczacınıza başvurmalısınız.
Genellikle etkili bir antibiyotiğin en az 10-14 gün devam etmesi gerekir. Ancak sinüs enfeksiyonlarını 14-21 gün tedavi etmek alışılmadık bir durum değildir. Artık bazı antibiyotiklerin antibakteriyel aktiviteden bağımsız olarak enflamasyonu azalttığı düşünülmektedir.
Hangi Dekonjestanlar ve Burun Spreyleri Sinüs Enfeksiyonlarını veya Sinüziti Yatıştırır veya İyileştirir?
Dekonjestanların (psödoefedrin) ve mukolitiklerin (guaifenesin) ağızdan alınması sinüs enfeksiyonunun akmasına yardımcı olabilir. Sinüs enfeksiyonunun kronik formlarının tedavisi, Augmentin gibi daha uzun süreli ilaçlar gerektirir. Genel olarak, sinüzit sinüs enfeksiyonunun polenler, kepek veya diğer çevresel nedenler gibi alerjilere bağlı olduğu hissedilmedikçe antihistaminiklerden kaçınılmalıdır.
Topikal nazal steroid sprey kullanımının, her ikisi de ara sıra kullanılmasına rağmen, antihistaminiklerin neden olduğu kuruma olmaksızın alerjik bireyde şişliğin azalmasına yardımcı olması muhtemeldir. Polipli veya polipsiz vakalarda ve alerjik fungal sinüzitte akut enflamasyonu azaltmak ve kronik enflamasyona yardımcı olmak için oral steroidler reçete edilebilir.
Pek çok insanda önce alerjik sinüzit gelişir ve daha sonra bakteriyel enfeksiyon ortaya çıkar. Bu kişiler için, alerjik sinüzitin erken tedavisi sekonder bakteriyel sinüzit gelişimini önleyebilir.
Sinüs Enfeksiyonu veya Sinüzitin Komplikasyonları Nelerdir?
Ciddi komplikasyonlar sıklıkla görülmemekle birlikte, bir sinüs enfeksiyonunun sinüs duvarından beyne doğru yayılmasına neden olarak yaşamı tehdit eden bir acil durum (örneğin, menenjit veya beyin apsesi) oluşturması mümkündür.
Ek olarak, diğer bitişik yapılar enfekte olabilir ve kafatasındaki kemiklerin osteomiyeliti ve göz çevresinde enfeksiyon (orbital selülit) gibi problemler geliştirebilir. Nadiren bu enfeksiyonlar (esas olarak bakteri ve mantar organizmaları) ölüme neden olabilir. Komplikasyonlara en duyarlı kişiler, bağışıklık sistemi baskılanmış, diyabetli ve nispeten nadiren doğal afetlerde meydana gelebilecek çoklu travma yaralanmalarından muzdarip hastalardır.
Sinüziti Önlemek Mümkün Müdür?
Şu anda, enfeksiyöz sinüzit veya sinüs enfeksiyonlarına karşı özel olarak tasarlanmış bir aşı bulunmamaktadır. Ancak bazı enfeksiyöz sinüzite neden olabilen virüslere (influenza) ve bakterilere (pnömokok) karşı aşılar mevcuttur. Enfeksiyöz sinüzite neden olduğu bilinen patojenlere karşı aşılama, hastalığa yakalanma şansını dolaylı olarak azaltabilir veya önleyebilir; ancak, hiçbir özel çalışma bu varsayımı desteklememektedir. Sinüzite karşı mantar aşıları şu anda mevcut değildir.
Tekrarlayan “yıllık sinüs enfeksiyonu” nöbetlerine yatkınsanız, tekrarlayan sorunun altında yatan nedenin bu olup olmadığını görmek için alerji testi yaptırmayı düşünmek önemli olabilir. Alerji tedavisi sekonder bakteriyel sinüs enfeksiyonlarını önleyebilir. Ayrıca sinüs enfeksiyonları, nazal polipler, tümörler veya normal mukus akışını engelleyen hastalıklar gibi diğer sorunlardan da kaynaklanabilir. Altta yatan bu nedenlerin tedavisi tekrarlayan sinüs enfeksiyonlarını önleyebilir.