İçerik Başlıkları
Güneş Yanığına Ne İyi Gelir? Güneş Yanığı Nedir?
Güneş yanığı, güneşten veya solaryumdan kaynaklı ultraviyole (UV) ışınlarına aşırı maruz kalmaktan dolayı meydana gelir. Bronzlaşma yatağına aşırı maruz kalmanın ardından benzer bir cilt yanığı oluşabilir.
Ultraviyole Işın (UV) nedir? Günün Hangi Saatlerinde Daha Yoğundur?
UV, görünmez ışık dalgaları biçimindeki radyasyon enerjisidir. Güneşlenme ve bronzlaşma yatakları ultraviyole ışınlar yayar.
Güneş üç tür ultraviyole radyasyon yayar:
- Ultraviyole A (UVA)
- Ultraviyole B (UVB)
- Ultraviyole C (UVC)
Sadece UVA ve UVB ışınları Dünya’ya ulaşır ve her iki tür de tehlikelidir.
- UVB ışınları genellikle cildin dış tabakasını etkiler ve cilde zarar verme ve cilt kanserine (melanom, bazal ve skuamöz hücreli karsinom) neden olma olasılığı daha yüksektir.
- UVA ışınları, UVB ışınlarından çok daha az yoğundur ancak cildin daha derin katmanlarına ulaşma ve UVB ışınlarından yaklaşık 50 kat daha fazla hasara neden olma olasılığı vardır.
- Bronzlaşma yatakları ayrıca UVA ve/veya UVB üretir. Bu yapay ışınlar cildi güneşten gelen UVA ve UVB ile aynı şekilde etkiler.
Güneşin Radyasyon Dalgaları En Yoğun Nerede ve Ne Zaman Görülür?
UV ışınları öğlen saatlerinde ve hemen öncesindeki ve sonrasındaki saatlerde (10:00 ile 16:00 arasında), özellikle ilkbahar sonu, yaz ve sonbahar başında en yoğundur. Günün ve yılın diğer zamanlarında daha az yoğun olmalarına rağmen UV ışınları, kışın bulutlu veya yağmurlu günlerde bile cilde ve gözlere zarar verebilir. Ayrıca UV ışınlarının yükseklik ve enlemlerde yoğunluğu artar. Rakım ne kadar yüksek olursa, UV ışınlarının yoğunluğu da o kadar yüksek olur. Aynı şekilde, UV ışınları ekvatora yakın yerlerde daha güçlüdür.
Hangi Cilt Tipi Güneş Yanığına En Duyarlı Olandır?
Belirli pigment bozukluklarına (albinizm gibi) sahip kişiler ve açık tenli kişiler, hafif ila şiddetli güneş yanığı yaşama açısından en yüksek risk altındadır. Amerikan Dermatoloji Akademisi, açıktan siyaha kadar değişen cilt renkleri için cilt tiplerini altı kategoride (güneş yanığına yatkınlık açısından) sınıflandırır. Buna Fitzpatrick sınıflandırması denir.
Tip 1 ve 2: Güneş Yanığına Yüksek Duyarlılık
Cilt Tipi 1 olan kişilerin çok açık tenleri (soluk veya süt beyazı), sarı veya kızıl saçları ve muhtemelen çilleri vardır. Bu kişiler öğle vakti yazın güneş ışığına maruz kaldıklarında yarım saatten daha kısa sürede yanık yaşayabilirler. Cilt Tipi 1 olan kişiler asla bronzlaşmazlar.
Cilt Tipi 2 olan kişiler çok açık kahverengi bir cilde ve muhtemelen çillere sahiptir. Çok hafif bir bronzluk elde edebilmelerine rağmen güneşte kısa sürede yanarlar.
Tip 3 ve 4: Güneş Yanığına Orta Derecede Duyarlılık
Cilt Tipi 3 olan kişiler Tip 2’ye göre biraz daha kahverengi bir cilde sahiptir. Orta derecede güneş yanığı ve açık kahverengi bronzluk geliştirebilirler.
Cilt Tipi 4 olan kişiler zeytin renginde bir cilde sahiptir. Normalde, orta derecede bronzlaşırken sadece küçük bir güneş yanığı geliştirirler.
Tip 5 ve 6: Güneş Yanığına Çok Az Duyarlılık veya Duyarlılık Yok
Cilt Tipi 5 olan kişiler kahverengi bir cilde sahiptir ve nadiren yanan koyu bir bronzluk geliştirebilir.
Cilt Tipi 6 olan kişilerin cildi siyahtır ve asla yanmaz.
Sadece ten rengine bakarak bir kişinin cilt tipini doğru bir şekilde belirlemek genellikle zordur. Kişiye ne kadar çabuk yanabileceğini ve ne kadar kolay bronzlaşabileceğini sormak en iyisidir. Yanıt, kişinin cilt tipini belirleyebilir.
Cildin Bronzlaşmasına Ne Sebep Olur?
Cilt melanin adı verilen bir pigment içerir. Cildi renklendirerek çok çeşitli cilt tonları verir. Melanin, UV ışınlarının bir kısmının cilde nüfuz etmesini engeller. UV ışınlarına tekrar tekrar veya uzun süre maruz kaldıktan sonra cilt daha fazla melanin üretir. Sonuç olarak, cilt koyulaşır veya bronzlaşır, bu da cildi belirli bir dereceye kadar korur.
Hafif veya orta derecede güneş yanığınız (semptomlar) olup olmadığını nasıl anlarsınız?
Maruz kaldıktan sonra güneş yanığının ani semptomlarından bazıları şunlardır:
- Cilt kırmızı, hassas ve sıcak hale gelir.
- Cilde dokunmak veya ovmak ağrıya neden olur.
- Isı sıvı kaybını tetiklediğinden, güneş yanığı olan kişi susuz kalmış hissedebilir.
- Maruz kaldıktan birkaç gün sonra cilt kaşınabilir, şişebilir, su toplayabilir ve soyulabilir. Bazı hastalar kızarıklık geliştirir.
Cilt soyulması, güneş kızarıklığı geliştikten birkaç gün sonra ortaya çıkabilir ve cildin iyileşmesinin ve yeniden yapılanmasının bir işaretidir
Güneşe daha az maruz kalma, yukarıda listelenenler gibi herhangi bir belirgin ani semptom göstermeyebilir. Güneş yanıklarının çoğu hafiftir ve yalnızca ağrı ve tahrişe veya muhtemelen derinin dış tabakasının tutulumuna bağlı olarak bir kızarıklığa (birinci derece yanık) neden olur. Bu tür yanıklara dokunmak acı verici olabilir.
Daha orta dereceli bir güneş yanığı (ikinci derece yanık), cildin şişmesine (ödem) ve ağrılı kabarcıklarla çok kırmızı olmasına neden olabilir. Bu tür güneş yanıkların iyileşmesi daha uzun sürebilir.
Kronik (uzun süredir) güneşe maruz kalan kişilerde, güneşe maruz kalmadan kaynaklanan kronik cilt hasarı (kırışıklıklar, yaşlanma, yaşlılık lekeleri, çiller, cilt kanseri, yara izi vb.) gözlenebilir.
Güneş yanığı belirtileri, esas olarak aşağıdakilere bağlı olarak hafif, orta veya şiddetli olabilir:
- Etkilenen kişinin cilt tipi
- Maruziyetin zamanı, süresi, yeri ve rakımı
- Kişinin aldığı ilaçlar (güneşe duyarlı hale getiren ilaçlar kişinin kötü bir güneş yanığına yatkınlığını artırabilir)
- Kişinin kullandığı cilt müstahzarları (güneş kremi)
Şiddetli Güneş Yanığı Olup Olmadığını Nasıl Anlarsınız?
Şiddetli güneş yanığı olağan semptomlarına ek olarak şunlara neden olabilir:
- Ateş,
- Mide bulantısı,
- Titreme,
- Baş dönmesi,
- Hızlı nabız,
- Hızlı nefes alma,
- Dehidrasyon,
- Bilinç kaybı ile şok gerçekleşmesi,
- Şiddetli kabarcıklar veya ağrı.
Şiddetli bir güneş yanığı, tıbbi bir acil durum olan ısı bitkinliği veya sıcak çarpması ile de ilişkilendirilebilir. Şiddetli güneş yanığı vakaları acil tıbbi tedavi gerektirir.
Güneş yanığı şiddetli olmadıkça bir doktora gitmek gerekli değildir. Önemli bir güneş yanığı geçirdiyseniz, cilt kanseri semptomlarını ve şiddetli güneş yanığının neden olduğu diğer sorunları yakından incelemek için bir cilt muayenesi yapabilmesi için doktorunuzla konuşabilirsiniz.
Orta veya Şiddetli Güneş Yanığı İçin Ne Zaman Doktora Gidilmeli?
Şiddetli güneş yanığı belirtileriniz varsa doktorunuzu arayabilirsiniz veya acil servise gidebilirsiniz. Yanmış cilde kompres uygularsanız, hafif soğuk suya batırmalısınız. Çok soğuk su kullanmayın. Güneş yanığı semptomları hafif veya orta düzeydedir, su kaybını önlemek için sıvıları yenilemek için bol su içebilirsiniz.
Güneş Yanığı Tedavisinde Hangi İlaçlar Kullanılır?
Güneş yanığına yönelik tıbbi tedavilerin çoğu yalnızca ağrı, inflamasyon, kaşıntı, yanma, kabarma ve soyulma gibi semptomları tedavi etmek için kullanılır.
Kızarıklık, ağrı ve ateş: Oral (Brufen, Naprosyn, Advil, vb.) veya topikal diklofenak sodyum jel (Voltaren) formlarındaki nonsteroidal antiinflamatuar ilaçların (NSAID’ler) UVB maruziyetinden sonra hemen uygulandığında kızarıklığı azalttığı gösterilmiştir. Bu fayda 24 saat sonra azalabilir. Bu ilaçlar ayrıca ağrı ve rahatsızlık gibi güneş yanığı semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
Kaşıntı: Reçetesiz (OTC) topikal nemlendirici kremler, özellikle bunları duştan veya banyodan hemen sonra uygularsanız, kaşıntıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Benzokain gibi topikal anestezikler, diğer ağrılı semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Bu ilaçlar ayrıca güneş yanığı ile ilişkili baş ağrılarını veya vücut ağrılarını da hafifletir.
Hamileyseniz ve orta veya şiddetli güneş yanığı olduysanız, hangi tedavilerin güvenli olduğunu öğrenmek için doktorunuzla iletişime geçmelisiniz...
Güneşe Aşırı Maruz Kalmaktan Kaynaklanan Hastalıklar Hangi Komplikasyonları Oluşturabilir?
Ultraviyole ışınlarına tekrar tekrar ve aşırı derecede maruz kalmak cildi erken yaşta çilleyebilir, kurutabilir ve kırıştırabilir; ayrıca, ultraviyole ışınlarına sık sık aşırı maruz kalma, körlüğün önde gelen nedenlerinden biri olan göz kataraktı ve makula dejenerasyonu gelişme riskini artırabilir.
Bazı hastalıkları ve sağlık sorunları olan kişilerin ciltleri, güneşin UV radyasyonuna karşı hassasiyetini artırabilir; örneğin, lupuslu kişilerde güneş ışınları, kötüleşen bir döküntü de dahil olmak üzere alevlenmelere neden olabilir. Güneşin UV radyasyonuna daha yatkın olan diğer sağlık sorunları arasında albinizm, porfiriler, vitiligo ve ultraviyole ışığın (xeroderma pigmentosum) kansere neden olan etkilerine karşı kalıtsal bir aşırı duyarlılık yer alır.
Ayrıca erken yaşta güneş yanığı, daha sonra cilt kanseri gelişme riskini artırabilmektedir.
Güneş Yanığı ve Cilt Kanserini Önlemek İçin 7 İpucu
Güneş yanığını ve cilt kanserini önlemenin en iyi yöntemleri şunlardır:
- Güneşe maruz kalma süresini sınırlayın ve sabahın geç saatlerinden günün erken saatlerine kadar, genellikle 10:00- 16:00 arası günün en yoğun güneş ışığından kaçının ve güneşte, özellikle de doğrudan güneş ışığında çok fazla zaman geçirmeyin.
- Geniş kenarlı şapka, UV korumalı güneş gözlüğü ve uzun pantolonlar ve kolları kapatan gömlekler koruyucu giysiler giyin.
Güneş yanığının bulutlu bir günde (bulutlar ultraviyole ışınlarını engellemez) ve hatta siz sudayken bile meydana gelebileceğini unutmayın
- Kum, su ve karın güneş ışınlarını yansıttığını ve plaj aktiviteleri veya kayak yaparken yanma olasılığını artırdığını unutmayın.
- UV ışınlarının penetrasyonunu en aza indirmek için koruyucu bir güneş kremi kullanın. Cilt koruma faktörü (SPF) en az 15 olan güneş kremleri, güneşe maruz kalan koyu tenli kişiler de dahil olmak üzere herkese tavsiye edilir. Açık tenli kişiler doğrudan güneş altındayken daha yüksek bir SPF kullanmalıdır. Güneşe çıkmadan birkaç dakika önce uygulayın ve sık sık tekrar uygulayın.
- Susuz kalmayı önlemek için bol su veya nemlendirici içecekler için. Alkollü içecekler içmeyin çünkü sizi daha fazla susuz bırakırlar.
- Solaryum kullanmayın.
Neden Güneş Koruyucu Kullanmalıyız?
Güneş kremleri, UV radyasyonunu emerek veya yansıtarak cildi korur ve fiziksel güneş kremleri ve kimyasal güneş kremleri olmak üzere iki gruba ayrılabilir. Mevcut birçok güneş koruyucu, temel olarak UVB radyasyon ışınlarına karşı koruma sağlar ve uzun süreli UVA radyasyon maruziyetine karşı yeterince koruma sağlayamayabilir.
UV radyasyonuna maruz kalmaya karşı yeterli koruma için en çok tavsiye edilen uygulama, fiziksel ve kimyasal güneş kremlerinin bir kombinasyonudur.
Geleneksel olarak SPF, yalnızca UVB ışınlarının neden olduğu güneş hasarına göre derecelendirilir. Bununla birlikte, 2012’de FDA, güneş kremi endüstrisinin etiketlerini UVA radyasyonuna karşı koruyucu potansiyel hakkında “geniş spektrumlu” bilgileri içerecek şekilde değiştirmesini gerektiren bir düzenlemeyi uygulamaya koydu. Bu önemli bir etiketleme yönetmeliğiydi çünkü UVA, bir kişinin cildinde güneş hasarının büyük bir kısmından sorumludur.
SPF 15 güneş kremi çoğu insan için minimum gereksinimdir. Güneşte kolayca yanan ve güneşte daha uzun süre kalan kişiler için daha güçlü güneş kremleri veya güneş kremleri önerilir.
Güneşe çıkmadan 15 ila 30 dakika önce güneş kremi sürün ve her 1 ila 2 saatte bir tekrar uygulayın. Bazı doktorlar, özellikle güneşe maruz kaldıktan kısa bir süre sonra daha sık yeniden uygulamayı teşvik eder.
Güneş kremini özgürce uygulayın
Ürünü çok ince yaymak, istenilen koruma derecesini sağlamayabilir. Genel bir tavsiye, ortalama yapıdaki bir kişi için bir golf topunun boyutuna benzer bir miktar uygulamaktır. Suya maruz kalmak güneş kremini yıkayabilir, bu nedenle vücudunuz kuruduktan sonra tekrar uygulamalısınız. En iyi güneş koruması için güneş koruyucu olarak sprey formu tercih etmek yerine topikal güneş kremleri ile kullanılması önerilir.
Güneş Kremlerinin Süresi Doluyor Mu?
Güneş kremleri zamanla veya güneşe ve sıcağa uzun süre maruz kaldıktan sonra bozulabilir. Şişe uzun süre arabada veya doğrudan güneş ışığı altında tutulmamalıdır. Son kullanma tarihi geçmişse ürün atılmalıdır. Güneş kremleri genellikle yaklaşık üç yıl sonra sona erer veya etkilerini kaybeder.