İçerik Başlıkları
Bu kulağa tuhaf gelen ve nadir görülen vaka, adını Fransız psikiyatrist Jean Marie Joseph Capgras’dan alan Capgras Sendromu.
İlk kez 1923 yılında Capgras tarafından tanımlanan bu sendrom, hastada, çok yakın ilişkide olduğu kişilerin yerini, aynı görünümdeki sahtekar benzerlerinin aldığı ve kendisine komplo kurulduğu sanrısıyla karakterize bir tür psikotik bozukluktur. Bu sendroma sahip kişiler, anne-babasının, eşinin, kardeşinin hatta bazı durumlarda evcil hayvanının bile bir sahtekar olduğuna ve bir komplonun içinde bulunduğuna inanmaktadır.
Kafaya alınan bir darbe sonucu ortaya çıkabilen veya Alzheimer gibi hastalıklarla birlikte görülebilen Capgras sendromu, bazı durumlarda şizofreninin bir belirtisi olarak değerlendirilmektedir. Capgras tarafından kayda geçirilen ilk vakalardan biri; tüm mal varlığını elinden almak için, kocası ve kızının yerinde olan kişilerin sahtekarlar ya da tıpatıp onlara benzeyen kopyalar olduğuna inanan bir kadın.
Diğer bir vaka, Hintli nörolog Prof. Vilayanur S. Ramachandran’ın, “Phantoms In The Brain / Beyindeki Hayaletler” adlı kitabında; anne-babasının gerçek ebeveynleri olmadığına, onların yerine geçen ve onlara tıpatıp benzeyen birer sahtekarlar olduklarına inanan bir genç hakkında. Vaka raporunda, bu gencin yüzleri tanımasında ya da çeşitli duyguları yaşamasında bir problem olmadığı ama tanıdıklarının yüzleri söz konusu olduğunda hiçbir duygu hissedemediği belirtilmiş. Öte yandan, anne babasıyla telefonda konuşurken herhangi bir sorun yaşamadığı da rapor edilmiş.
Capgras sendromlu başka bir hastanın bilinç akışı bu ilginç durum hakkında daha iyi fikir verebilir:
“Her şey bana biraz garip görünmeye başlıyor, biraz yapay gibi mesela. Kimi zaman, etrafımdaki hiçbir şeyin gerçek olmadığı duygusuna kapılıyorum. Sanki her şey bir sahne ve herkes bir rol oynuyor. Kime gerçekten güvenebilirim? … Aslında, kulağa delice geliyor biliyorum ama bu kadını gerçekten tanıyıp tanımadığımı daha fazla düşünmeye başladım… Aslında tam olarak neyin değiştiğini söyleyemiyorum ama bütün bu ufak tefek değişiklikler, bana bazen onun aslında benim karım olmadığını düşündürüyor… Parmak izlerini karşılaştırmak bir şeyleri kanıtlayabilir mi diye merak ediyorum…”
Peki bu ilginç durum neden yaşanıyor?
Capgras sendromu nedir?
Capgras sendromu veya Capgras sanrı, kişinin, sevdiklerinin veya tanıdıklarının yerine onlara çok benzeyen sahtekarların ya da kopyaların geçmiş olduğuna inandığı bir tür sanrısal bozukluktur. Bu inanç o kadar gerçektir ki hiçbir şey bu yanılsamayı değiştiremez. Nadir görülen bu durum daha çok şizofreni ile birlikte değerlendirilir. Adını sendroma veren psikiyatrist Capgras, bu sanrının oluşmasında, yabancılık ve güvensizlik duygusu ile birlikte seyreden bir paranoid eğilimin olduğunu belirtmiştir. Bu kişilerde psikotik sürecin bir sonucu olarak gerçeği değerlendirme yeteneği işlevini yitirmiştir.
Bazı uzmanlar Capgras sendromunu “imposter sendromu” olarak da adlandırır. Ancak Capgras sendromu, daha yaygın görülen imposter sendromundan farklıdır. İmposter sendromu (taklitçi / sahtekar sendromu), kişi kendisinin yetenekli olduğuna inanmadığında ortaya çıkan bir durumdur. Capgras sendromu, sahtekarlık sendromu olarak adlandırılabilir, çünkü bu durumda olanlar, sevdiklerinin yerini sahtekarların aldığına inanır ve bu gerçek bir yanılsamadır. İmposter sendromu ise ciddi bir kendinden şüphe etme şeklidir, kişinin kendisiyle ilgili içsel bir inancı ifade eder.
İmposter sendromuna sahip kişiler, kendi becerilerinden ve başarılarından şüphe duyma eğilimindedir. Diğerlerinin düşündüğü kadar yetenekli olmadığını hisseden ve bir sahtekarlığın ortaya çıkmasından korkan birini tanımlar. Kişi, onlardan daha yetenekli olduğunu sanmaları için başkalarını kandırdığına inanır. Genellikle son derece yetenekli ve mükemmeliyetçi kişileri etkiler.
Capgras sendromunun nedenleri
Tanıdık bir yüz gördüğümüzde beynimizde işleyen iki sistem vardır; merkezi sinir sistemi yüzün özelliklerini tarar, genişletilmiş sinir sistemi o yüzle ilgili duygusal bilgileri iletir. Capgras sendromunun nasıl geliştiği hala tam olarak bilinmede de uzmanlar bu iki sistem arasındaki bir kopukluğun normal yüz tanımayı engellediğini düşünüyor. Bu bağlantının bir şekilde hasar görerek işlevini yitirmesi, kişinin, karşısında gördüğü yakınının yüzünü tanımasına ancak duygusal bir tepki verememesine yol açmaktadır. Capgras sendromlu birçok insanın beyninde lezyonlar veya hasarlı alanlar olduğu saptanmıştır.
Risk faktörleri nelerdir?
Bazı araştırmalar Capgras sendromunun Alzheimer ve demans gibi nörodejeneratif hastalıkları olanlarda daha yaygın olduğunu göstermektedir. Ayrıca Parkinson ve epilepsi gibi diğer beyin hastalıkları olanlarda, felç veya travmatik beyin hasarı geçirenlerde, şizofreni veya bipolar bozukluğu olan kişilerde görülme olasılığı daha yüksektir.
Bir çalışma, Capgras sendromlu birçok insanın aynı zamanda başka türde sanrılara da sahip olduğunu ve bu insanların arasında geçmişte başka zihinsel problemler yaşamış orta yaşlı kadınların çoğunlukta olduğunu göstermektedir.
Bununla birlikte, Capgras sendromunun aşırı miktarda uyuşturucu veya alkol kullanımı sonrası gelişebileceği ya da düşük tiroid ve B12 vitamini eksikliği gibi bir metabolik durumdan kaynaklanabileceği de rapor edilmiştir.
Capgras sendromunun belirtileri
Capgras sendromunun en çarpıcı belirtisi, kişinin en yakınında bulunanların sahtekar olduğuna ilişkin inancıdır. Hiçbir akıl yürütme bu fikri değiştiremez. Bazen bu sanrı, diğer insanlar, evcil hayvanlar hatta nesneler hakkında olabilir. Sanrılar, özellikle demanslı kişilerde gelip gidebilir; Alzheimer veya beyin hasarı gibi altta yatan bir hastalığın belirtileri olabilir.
Geçmişte Capgras sendromunun insanları şiddete sevk ettiğine dair teoriler mevcut olmasına karşın günümüzde uzmanlar bunun başka bir durumdan kaynaklanma olasılığının daha yüksek olduğunu düşünüyor.
Nasıl teşhis konur?
Capgras sendromuna tanı koymak için fiziksel ve zihinsel sağlık muayeneleri yapılacaktır. Demans gibi durumları kontrol etmek için zihinsel beceri testleri, lezyon veya beyindeki diğer değişiklikleri araştırmak için MR veya EEG gibi beyin görüntüleme testleri istenebilir. Aynı zamanda, sanrıların ne zaman başladığını ve diğer ayrıntıları öğrenmek için aile üyeleri veya bakıcılarla konuşmak önemlidir.
Capgras sendromunun tedavisi
Capgras sendromu için doğru tedavi kişinin durumuna bağlı olacaktır. Öncelikle bu sendroma neden olabilecek herhangi bir fiziksel veya zihinsel durumun tedavisiyle başlanır. Durumu yönetmek zor olsa da uygun tedavi ve doğru iletişim iyi sonuçlar verebilir.
Bazı uzmanlar, hastaya ve sevdiklerine hastalığı yönetmelerinde yardımcı olması için öncelikle terapiyi ve aile danışmanlığını önerir.
Ayrıca demans ilaçlarının ve antipsikotik ilaçların semptomları azaltabildiği, sanrıları ve ajitasyonları hafifletebildiği görülmüştür. Bazı vakalarda SSRI adı verilen antidepresanlar durumu yönetmeye yardımcı olmuştur.
Kaynaklar: