Tüketici Sağlığı ve Başlıca Pazar Kavramları
“Sağlıklı yaşam”, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de her geçen gün yükselen bir trend. Trendin altında yatan ana kavram önleyici yaklaşım. Türk tüketicisi artık sağlığı için çok daha fazla para harcıyor. Bu trend özellikle ilaç dışı ürünleri kapsayan “tüketici sağlığı” pazarında ciddi şekilde hissediliyor. Pazara sunulan ürünlerin ve hizmetlerin sayısındaki hızlı artış, pazarın hızlı şekilde büyümesine neden oluyor. İşte bu hız, henüz büyüme dönemini tamamlayamamış olan Türkiye pazarı içerisinde, üreticiden tüketiciye kadar olan zincirin her bir halkasında büyük bir kavram kargaşasına neden oluyor. Bu ilk yazımda, işe temelden başlamanın ve kavramları tek tek netlemenin en doğru başlangıç olacağını düşündüm ki, önümüzdeki dönemde sağlık iletişimi ve sağlıkta markalaşma gibi konuları ortak kavramlar üzerinden değerlendirebilelim.
“Tüketici Sağlığı” pazarı, adını İngilizcedeki kullanımı olan “Consumer Healthcare”den alır. Kavram olarak en basit şekliyle; “Tüketicinin reçeteye ihtiyaç duymadan satın alabileceği ve sağlığımızı ilgilendiren ürünleri kapsar”. “Tüketici Sağlığı”, sağlık sektöründe “İlaç” gibi ana kategoridir. OTC, Vitamin ve Gıda Takviyeleri, Sporcu Beslenmesi, Kilo Yönetimi ve Pediatrik Tüketici Sağlığı gibi alt kategorik kırılımları mevcuttur. Bu alt kategoriler kendi içlerinde aynı ürün ve ürün gruplarını barındırabilirler ancak hiçbiri bir diğerinin alt kategorisi değildir. Bu durumun ana nedeni, bir ürünün birden fazla faydası olabilmesidir.
Tüketici Sağlığı pazarının en popüler kategorisi OTC’dir ve “otisi” olarak okunur. OTC’nin açılımı “Over the counter”, yani birebir çevirisi; “banko üzeri”dir. En geniş ürün çeşitliliğine sahip kategoridir. Tüketici sağlığı pazarının tüm alt kategorilerinde olduğu gibi OTC ürünleri de reçetesiz satın alınabilir. Vitamin ve Gıda Takviyeleri pazarı OTC’nin alt kategorisi gibi görünse de “Kilo Yönetimi” ve “Bitkisel ve Geleneksel Ürünler” kategorilerinden dolayı bu söylem tam olarak doğru olmaz. Hatta Türkiye pazarında Vitamin ve Gıda Takviyeleri kategorisi OTC kategorisinden hacim olarak daha büyüktür. OTC kategorisi, burun spreyinden pastile, nikotin bandından aspirine, c vitamininden balık yağına kadar bir çok ürün grubunu kapsar.
Tüketici sağlığı pazarının en geniş alt kategorilerinden bir diğeri, Vitamin ve Gıda Takviyeleri kategorisidir. OTC ile sıkça karıştırılan bu kategorideki ürünlerin tamamı reçetesiz satın alınabilen yutulabilir formdaki ürünlerdir. Vitaminler, mineraller, multi-vitaminler, bitkisel takviyeler, balık yağı, koenzim q10 v.b. etken madde içeren ürünler bu kategoride bulabileceğiniz ürünlerdir. Vitamin ve Gıda Takviyeleri pazarı, başta A.B.D., sonrasındaysa Uzak Doğu ve Avrupa olmak üzere tüm dünyanın yaklaşık bir asırdır yoğun ilgi gösterdiği bir pazardır. Ülkemizdeyse geçmişi çok eskiye dayanmaz. Türk tüketicisinin “gerçek anlamda” son 20 yıldır bu ürünlerle tanışması ve her geçen gün ilerleyen bilgi seviyesini artırma iştahı, bu pazarın sürekli büyümesine neden olmuştur. Ürünlerin izinleriyle ilgili yönetmeliğin AB’ye uyumu için yapılan çalışmalar, henüz tamamlanamamış olsa da pazara verilen değerin önemli bir göstergesidir.
Tüketici sağlığı pazarının en hassas kategorisi “Kilo yönetimi” kategorisidir. Ülkeye kaçak yollardan sokulan ya da merdiven altı üretilen ve internette “kilo verdirme hapı” adı altında satışı yapılan ürünler, ülkemizde yakın geçmişte ölümle sonuçlanan dramlara sebep olmuştur. Ancak kilo yönetimi kategorisi sadece yutulabilir ürünler demek değildir. Konuya özel kremler v.b ürünler de bu kategoriye dahildir. İşte bu yüzden kilo yönetimi kategorisi Vitamin ve Gıda Takviyeleri kategorisi içerisinde yer almaz. Benzer durum Bitkisel/Geleneksel ürünler kategorisi için de geçerlidir.
Bu yazımda elimden geldiği kadar ana başlıklarıyla tüketici sağlığı kavramını ve alt kategorilerinin karşılıklarını netlemeye çalıştım. Bir sonraki yazımda genel hatlarıyla Vitamin ve Gıda Takviyeleri pazarı ve buna bağlı dinamiklerini inceliyor olacağım.
Sağlıklı günler…
Fatih Çetinkaya
Pazarlama Danışmanı