Bugüne dek doğum kontrolü mevzu bahis olduğunda, kadınlar için her zaman daha çok seçenek mevcuttu. Kontraseptif haplar, rahim içi cihazlar, hormonal implantlar yaygın olarak kullanılmaktadır. Fakat erkekler için geliştirilen koruyucu yöntemler 2 taneyle sınırlı: kondom kullanımı veya vazektomi (cerrahi operasyonla sperm kanallarının kapatılması).
Yeni tamamlanan ve Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism dergisinde yayınlanan bir çalışmada erkekler için geliştirilmiş yeni bir aşı paylaşıldı. İstenmeyen gebeliklerin önlenmesinde umut vadeden çalışma oldukça yeni.
Dünya Sağlık Örgütünden Dr. Mario Philip Reyes, “Bu çalışma, erkeklerin de hormonal kontraseptif kullanarak istenmeyen gebelikleri önleyebileceğini gösteriyor.”
Önceki yıllarda erkekler için kontraseptif ilaç geliştirmek konusunda araştırmalar yürütülmüştü. Sentetik hormonlar kullanılarak, testesteron hormonunun etkileri bloke edilmeye çalışılmış böylece sağlıklı sperm üretiminde azalma sağlanmaya çalışılmıştı. Fakat saniyede en az 1.500 sperm pompalayan erkek üreme organını bloke etmek oldukça zor bir hedef. Çünkü bu ilaç testesteron seviyesini aşırı düşürmemeli ve libidonun aşırı düşmesine sebep olmamalı. Guttmacher Esntitüsü erkek doğum kontrol aşısının güvenilir bir yöntem olabileceğini savunuyor.
Çalışmada, 18-45 yaş aralığında 320 sağlıklı erkeğe kontraseptif aşı uygulandı. Hepsi 18-45 yaş aralığında kadın eşlere sahipti. erkeklerin her birinin sperm sayısına bakıldı ve her birinin çalışma öncesi sağlıklı oldukları teyid edildi.
Her birine, 26 hafta boyunca 200 miligram uzun etkili progesteron (norethisterone enanthate NET-EN) uygulandı ve 1.000 miligram uzun etkili androjen (testesterone undecanote TU) enjekte edildi. Bu iki enjeksiyon 8 haftada bir tekrarlandı. Erkeklerin sperm sayıları da düzenli olarak ölçüldü. İstenen düzeye inene kadar ilave hormonal tedavi uygulandı.
Sperm sayısı istenen düzeyin altına (1 milyon/ml) indikten sonra ilave yöntemler kesilerek sadece erkeklere 8 haftada bir yapılan aşı sürdürüldü. Daha sonra erkeklere uygulanan aşı da tamamen kesilerek oluşan etkinin ne kadar süre kalıcı olduğu ölçüldü. 26 hafta boyunca 274 erkekte sperm sayısı 1 milyon/ml’nin altında kalmayı başardı. Katılımcıların %96’sında başarılı olunurken eşlerden 4’ünde de gebelik görüldü.
Katılımcılarda görülen depresyon yan etkisinden ötürü yeni katılımcılar çalışmaya dahil edilmedi. 1.491 yan etki bildirimi yapıldı, bunlardan %39’unun bu ilaçla alakalı olmadığı ortaya çıktı. Bunlardan biri de katılımcılardan birinin intihar etmesi vakasıydı.
Öte yandan ilaca bağlı yan etkiler arasında enjeksiyon bölgesinde ağrı, kas ağrıları, libido artışı, sivilcelenme yer almaktaydı. Katılımcılardan 20’si yan etkilerden ötürü çalışmayı yarıda bırakırken, %75’i ilacı kullanmaya devam etmek istediklerini belirtti.
Aşı, istenmeyen gebelikleri önlemek konusunda etkili bulunurken hormon kombinasyonlarının daha çok araştırılması ve daha dengeli kombinasyonları bulunması; güvenlik ve etkinlik açısından oldukça önemli.
Yakın zamanda, Wolverhampton Üniversitesinden araştırmacılar yeni bir molekül buldular. Bu molekül spermin yüzmesini sağlayan proteini inaktive ediyor. Sperm hücresi yüzemezse yumurta hücresine ulaşıp döllenmeyi de sağlayamaz. Bu etki bir kaç sürmekte ve bu süreçte döllenmeyi önlemektedir. Molekülün etkisinin ortaya çıkması için bir kaç saat beklemek yeterli.
Çalışmanın arkasındaki ekip önümüzdeki 2 yıl içerisinde hayvan deneylere başlamaya karar verdi. Eğer hayvan deneyleri de olumlu sonuçlanırsa bu ilaç 2021 yılında eczane raflarında yerini alacak.
Yakında erkekler de istenmeyen gebeliklerin önlenmesinde daha çok seçeneğe sahip olacak, bu ister aşı ister hap olsun.
Kaynak: Reyes Festin MP. Male birth control shots prevent pregnancy. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. 2016.