26 Eylül Dünya Korunma Günü: Doğum Kontrol Yöntemlerini Tanıyalım!
Aile planlaması ve doğum kontrol konusu özellikle son yıllarda en çok üzerinde durulan konuların başında geliyor. Ancak ne yazık ki ülkemizde doktorlara ve eczacılara danışan hastalarının çoğunun doğum kontrolü ile ilgili yanlış veya kulaktan duyma bilgilere sahip olduğunu görüyoruz. Aile planlaması evli çiftlerin istenilen sayıda, istenilen zamanda ve sağlıklı periyotlarla, ilgilenebilecekleri kadar çocuk sahibi olmalarını planlamasıdır. Aile planlaması sanılanın aksine çiftlerin çocuk sayısını kısıtlamayı değil çocuk sahibi olma konusunda çiftlerin eğitimli ve bilinçli olmasını sağlamayı hedefler. İşte bu sebeple aile planlamasını doğru doğum kontrol yöntemiyle sağlamak çok önemlidir.
26 Eylül günü tüm dünyada “Korunma Günü” olarak kutlanmaktadır. Gelin Dünya Korunma Günü kapsamında, bu yazımızda doğum kontrol yöntemlerini tanıyalım:
Genel olarak doğum kontrol yöntemleri modern ve geleneksel yöntemler olarak ikiye ayrılmaktadır.
Yüksek koruma sağlayan modern yöntemler arasında doğum kontrol hapları, spiral, kondom gibi bariyer yöntemler ve kalıcı etkili cerrahi girişimler yer alıyor.
Gebelik riski yüksek olan geleneksel yöntemler ise geri çekilme ve takvim metodunu yani gebe kalma olasılığının yüksek olduğu günlerde ilişkiye girilmemesini içeriyor. Geleneksel yöntemler %25 kadar yüksek gebelik riski taşıdıkları için güncel öneriler arasında yer almıyor.
Doğum kontrol hapları:
- Düzgün şekilde kullanıldığında %100’e yakın koruma sağlar.
- Kadın vücudunda bulunan 2 hormon olan östrojen ve progesteronu içeren haplar yumurtlamayı durdurur, spermin yumurtaya ulaşmasını zorlaştırır ve sperm ile yumurta birleşse bile rahme yerleşmesini güçleştirir.
- Günlük olarak düzenli şekilde kullanılması gerekir. Üreme çağında her yaşta kullanılabilir.
- Avantajları arasında adetlerin düzenlenmesi, kanamanın ve ağrıların azalması; kanser oluşumunda azalma; akne ve adet öncesi gerginlik gibi belirtilerde azalma yer alır.
- Hap bırakıldığında gebe kalınabilir.
- Ara kanama, bulantı gibi yan etkileri genellikle geçicidir.
- Obez kadınlar ve sigara içen 35 yaşından büyük kadınlar için uygun değildir.
- Meme kanseri olan kadınların kullanmaması gerekir.
Minihaplar:
- Her gün aynı saatte alındığında %99’dan fazla etkilidir, ancak 3 saat gecikildiğinde etkisini kaybeder.
- Progesteron içeriğiyle rahim ağzındaki tıkacı kalınlaştırarak spermlerin geçmesini engeller.
- Östrojen kullanamayan kadınlar için uygundur.
Bakırlı Spiral (Rahim içi araç):
- %100’e yakın koruma sağlar.
- Rahim içine doktorunuz tarafından yerleştirilir ve birleşen sperm ve yumurtanın rahim içine yerleşerek gebeliğe yol açmasını engeller. Bir kez takıldıktan sonra herhangi bir yöntem düşünmeye gerek kalmaz.
- Tipine göre 5-10 yıl takılı kalabilir, ancak istendiğinde çıkartılarak gebe kalınabilir.
- İlk aylarda kanama düzensizlikleri, lekelenmeler olabilir. Ayrıca kanama artışı ve enfeksiyon görülebilir.
Hormonlu Rahim İçi Sistem (Modern Spiral):
- %100’e yakın koruma sağlar.
- Rahim içine doktorunuz tarafından yerleştirilir ve birleşen sperm ve yumurtanın rahim içine yerleşerek gebeliğe yol açmasını engeller, ayrıca rahim ağzındaki tıkacı kalınlaştırarak spermlerin geçmesini güçleştirir. Bir kez takıldıktan sonra herhangi bir yöntem düşünmeye gerek kalmaz.
- Üç yıl süreyle takılı kalabilir, ancak istendiğinde çıkartılarak gebe kalınabilir.
- İlk aylarda kanama düzensizlikleri, lekelenmeler olabilirse de ek avantaj olarak kanamalarda ve ağrıda azalma sağlanır. Şiddetli kanaması olan kadınların tedavisinde de kullanılabilir.
Prezervatif :
- Düzgün kullanıldığında %98 etkilidir; ancak tipik kullanımda oran %82’ye düşer.
- Ereksiyondaki penise takılarak meninin vajinaya boşalmasını engeller. Ayrıca cinsel ilişkiyle bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlar.
- Sakıncaları cinsel ilişki sırasında kayması ve meninin dökülmesi; meni sızıntısını engellemek için ilişkiden hemen sonra penis yumuşamadan elle tutularak çıkartılmasının gerekmesi ve his azalmasına yol açabilmesidir.
GELENEKSEL YÖNTEMLER
Takvim yöntemi (Periyodik cinsel perhiz):
%25 kadar yüksek bir gebelik oranına sahip olan bu yöntemde kadının döllenebildiği yumurtlama günü çevresindeki günlerde ilişkiye girilmez. Yöntemin öğrenilmesi 3-6 ay kadar sürebilir, günlerin düzenli olarak takip edilmesi ve unutmamak için kaydedilmesi gereklidir.
Geri çekme (Dışarı boşalma):
%27 kadar yüksek bir gebelik oranına sahip olan bu yöntemde erkeğin boşalmadan önce penisini kadının vajinasından çıkartması ve dışarı boşalması söz konusudur. Boşalmadan önceki sıvıda da sperm bulunabilir, ayrıca erkeğin orgazmdan hemen önce kendisini kontrol etmesi kolay olmayabilir.
Her kadın farklıdır ve her kadının doğrum kontrol yönteminden beklentisi de çeşitlilik gösterebilir.
Biz bu yazımızda tüm doğum kontrol yöntemlerini bir arada anlatmaya çalıştık. Sonuç olarak doğum kontrol yöntemleri arasında %100’e yakın koruma sağlayan yöntemler, kalıcı etkili cerrahi bir işlem olan tüplerin bağlanması haricinde, doğum kontrol hapları ve modern rahim içi sistem olarak ön plana çıkıyor.
(2-4) Ertesi gün hapı ise düzenli uygulanabilecek bir doğum kontrol yöntemi değil, ancak kaza olduğunda yani beklenmedik bir ilişki yaşandığında veya prezervatif kullanırken bir sorunla karşılaşıldığında uygulanabilecek acil bir önlem.
Kendiniz ve aileniz için en uygun doğum kontrol yöntemine doktorunuza danışarak karar verebilirsiniz.