Hiperaktivite, çocukların enerjik ve hareketli olmalarının ötesinde, dikkatlerini toplamakta zorlandıkları, sık sık dikkatlerinin dağıldığı ve impulsif davranışlar sergiledikleri bir durumdur. Hiperaktivite tanısı konmuş çocuklarda, huzursuzluk, sabırsızlık, dikkat kaybı, unutkanlık, öğrenme güçlüğü gibi davranış bozuklukları saptanmıştır. Hiperaktif çocukların beyin kimyasındaki dengesizlikler sonucunda anormal davranışlar gösterebildiği görülmüş fakat hala tam anlamıyla nedeni tanımlanamamıştır.
İçerik Başlıkları
Hiperaktivite tanısı konmuş çocuklardaki dikkat dağınıklığı genelde 3 yaşında başlamaktadır.
Bu dönemlerde önemsenmeyip kontrol altına alınmazsa çocukların ileriki yaşamını olumsuz yönde etkileyebilecek problemler ortaya çıkabilmektedir. Bu da çocukların özellikle ergenlik dönemini daha çalkantılı ve başarısız geçirmelerine sebep olmaktadır. Yapılan bilimsel çalışmalar, katkı maddeleri eklenmiş besinlerin ve aşırı şeker tüketiminden sonra çocuklardaki hiperaktifliğin arttığını kanıtlamakta ayrıca yapılan çalışmalar yeterli ve sağlıklı beslenmeyen çocukların hiperaktif olduklarını ortaya koymaktadır.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu için Beslenme Önerileri
Beslenme diğer tüm hastalıklarda olduğu gibi dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu için de en iyi tamamlayıcı hatta alternatif tedavi seçeneklerinden birini oluşturur. Olası çıkış nedeni nörotransmitter ve bağırsak mikrobiyotası dengesizliği olan bu rahatsızlığın önlenmesi ve hafifletilmesinde bağırsak sağlığını destekleyecek, hormonal dengeyi koruyacak bir beslenme modeli edinilmesi, var olan semptomları alevlendirecek gıdalardan uzak durup sakinleştirici besinlere yönelim sağlanacaktır.
Omega yağ asitleri
Omega-3 yağ asitleri tüm vücutta antienflamatuar etki gösterir. Bu da birçok zihinsel rahatsızlığın temeli olan nöroinflamasyonun düşmesini ve nörotrasmitter sentezinin daha verimli geçmesini sağlar. Yapılan araştırmalar Omega yağ asitleri açısından zengin beslenen hiperaktivite ve dikkat eksikliği tanısı almış çocukların semptomlarında hafifleme; yükselen odak, stabillik ve azalan dürtüsellik hissettiklerini de göstermiştir.
Protein
Araştırmalar, protein ağırlıklı kahvaltı yapan dikkat eksikliği, hiperaktivite tanısı konmuş çocukların, gün boyunca daha konsantre, dikkatli ve uyanık olduğunu göstermiştir. Buna ek olarak endüstriyel hayvancılık sektörünün dayandırıldığı hormon ve antibiyotik tedavileri özellikle nörolojik ve psikolojik rahatsızlıklar yaşayan kişileri negatif yönde etkiler. Protein ihtiyacı kırmızı et ve hayvansal süt ürünü ile karşılanıyorsa et ve süt üretiminin organik, ot ile beslenmiş ve katkı maddesiz olduğuna özen gösterilmesi gerekir.
Kompleks karbonhidratlar
Kan şekerini hızla yükseltmeyen kompleks karbonhidratlar gün içerisinde şeker krizi yaşanma ihtimalini aza indirirken özellikle akşam yemeğinde tüketildiği takdirde uykuya geçişin kolaylaşmasını sağlar. Bunun sebebi bedenin sakinleşmesini sağlayan iki hormonun, serotonin ve triptofanın, karbonhidrat sindirimi sonucu yükselmesidir.
Uzak durulması önerilen gıdalar
Katkı maddeleri
Koruyucu, renklendirici, kimyasallar, yapay tatlandırıcılar gibi her tür katkı maddesi özellikle çocukluk döneminde hiperaktivitenin oluşmasında bir neden ve tanıdan sonra da büyük tetikleyicilerinden birisi. Bu nedenle beslenme modelinde yapılabilecek en kolay ve etkili çözümlerden biri her tür işlenmiş, paketli gıdayı tüketmeyi bırakmaktır.
Şeker & Basit karbonhidratlar
Kan şekeri dengesini en hızlı şekilde bozan rafine şeker ve basit karbonhidratlar direkt olarak enerji metabolizmasını etkiler. Ani enerji yüksekliği ve daha sonra da yorgunluğa sebep olması hali hazırda hiperaktivite gibi enerji problemleri yaşayan bu kişileri negatif yönde etkiler.
Kafein
Enerji metabolizmasını doğrudan etkileyen kafein, aşırı tüketildiğinde dikkat eksikliği ve hiperaktivite semptomlarını negatif yönde etkileyebilir. Buna karşın küçük dozlarda tüketilmesi konsantrasyonun toparlanmasına yardımcı olabilir
Gluten
Çeşitli hastalıklar ve glüten tüketimi arasında bulunan bağ, hiperaktivite için de bir tartışma konusudur. Direkt olarak olmasa da bağırsak mikrobiyotası üzerindeki potansiyel negatif etkileri glüteni dikkat edilmesi gereken besinler grubuna alır. Yapılan bir araştırmada, glütensiz beslenmenin dikkat eksikliği, hiperaktivite semptomlarını hafifletebildiği tespit edilmiştir.
Kazein
Yaygın olarak hayvansal süt ürünlerinde bulunan kazein proteini, dikkat eksikliği, hiperaktivite semptomlarının ağırlaşmasına neden olur. Özellikle A1; süt proteini formunun bilişsel fonksiyonları yavaşlattığı tespit edilmiştir. A1 kazeine en iyi alternatif de A2 kazein proteini veya bitkisel proteinlerdir.
Öneriler;
- Çocuğunuzun diğer çocuklara göre daha hareketli ve konsantrasyonun bozuk olduğunu kabul edip beslenmesinden eğitimine, egzersizinden davranışlarına kadar her şeyi ile yakından ilgilenmelisiniz.
- İlgisini toplamak için haftanın her günü 30 dakikalık aktiviteler planlayabilirsiniz.
- Haftada 2 kez balık tüketimine özen göstermelisiniz. Özellikle yağlı balıklarda bulunan omega-3 hiperaktif davranışlarda anlamlı düşüşler meydana getirmektedir.
- Yapılan araştırmalarda hiperaktif çocukların günlük diyetlerine çinko ve demir minerallerinin eklenmesiyle davranışlarda olumlu değişiklikler sağladığını görülmüştür.
- Besin koruyucu ve renklendiricilerinin diyetten çıkarılmasıyla hiperaktif davranışlarda önemli azalmalar olduğu gözlenmiştir.
- Hiperaktif çocuklarda çikolata, şeker ve kafeinli besinler insülin ve buna bağlı olarak adrenalinin salınımını artırdığından, bu tür gıdaların tüketimi sınırlandırılmalıdır.
- Aşırı adrenalin salgılandığında hızla harcanan magnezyumun yetersizliğinin önlenmesi için de ek magnezyum verilmesi önerilebilir.
Sağlıklı Günler
Beslenme ve Diyet Uzmanı Hale TAŞGIN