İçerik Başlıkları
Saman Nezlesi (Alerjik Rinit) Belirtileri Nelerdir? Alerjik Riniti Önlemek Mümkün Mü?
Alerjik Rinit Nedir? Saman nezlesi, dünya genelindeki tüm insanların %30’a kadarını etkilemektedir. Çocukluk çağındaki saman nezlesi daha yaygın olma eğiliminde olsa da bu durum her yaşta ortaya çıkabilir ve genellikle alerjik maddelerin yıllarca tekrar tekrar solunmasından sonra ortaya çıkar. Alerjik hastalık insidansı, son yıllarda ABD’de ve diğer gelişmiş ülkelerde önemli ölçüde artmıştır.
“Saman nezlesi” yanlış bir isimdir. Saman bu sorunun olağan bir nedeni değildir ve ateşe neden olmaz. Saman nezlesi denmesinin nedeni; tarla samanı toplanırken hapşırma, burun tıkanıklığı ve göz tahrişine neden olmasıdır. Alerjik rinit, bu alerjik reaksiyonu tanımlamak için kullanılan doğru terimdir ve birçok farklı madde, saman nezlesinde belirtilen alerjik semptomlara neden olur. Rinit “burun enfeksiyonu” anlamına gelir ve burun anlamına gelen rhino’nun bir türevidir. Belirli bir mevsimde ortaya çıkan alerjik rinit, “mevsimsel alerjik rinit” olarak adlandırılır. Tüm yıl boyunca ortaya çıktığında “çok yıllık alerjik rinit” olarak adlandırılır.
Alerjik Rinit Belirtileri Nelerdir?
Alerjik rinit semptomları sıklıkla şunları içerir:
- Burun tıkanıklığı,
- Berrak mukuslu burun akıntısı,
- Hapşırma,
- Burun, göz kaşıntısı
- Aşırı gözyaşı üretimi
Berrak mukusun postnazal damlaması sıklıkla öksürüğe neden olur. Koku alma duyusunun kaybı sık görülür ve tat alma duyusunun kaybı ara sıra meydana gelir. Durum şiddetli ise burun kanaması meydana gelebilir. Gözde kaşıntı, kızarıklık ve gözlerde aşırı gözyaşı sıklıkla burun semptomlarına eşlik eder. Göz semptomlarına “alerjik konjonktivit” denir. Bu alerjik semptomlar genellikle kişinin yaşam kalitesine ve genel sağlığına müdahale eder.
Alerjisi olan birçok kişi sosyal ve fiziksel aktivitelerde zorluk yaşar. Örneğin, alerjik rinit semptomları yaşarken konsantrasyon genellikle zordur.
Saman Nezlesi (Alerjik Rinit) Neden Olur?
Alerjisi olan bir kişi, alerjenine maruz kaldığında alerjiye neden olabilir. Ancak tüm pratik amaçlar için ve birkaç istisna dışında, alerjik rinite proteinler neden olur. Genellikle, alerjik rinit, alerjik bir kişinin bitkilerden elde edilen protein ile birkaç kez temasa geçmesinin bir sonucudur. Birçok ağaç, çimen ve yabani ot, polen adı verilen son derece küçük, hafif, kuru protein parçacıkları üretir. Bu polen rüzgarla yayılır ve solunur.
Polen genellikle havada görünmez olsa da polen güçlü bir alerji uyarıcısıdır. Polen, burun astar dokularında (mukus zarları) ve solunum yolunun alerjik yanıtı başlattığı diğer kısımlarında yerleşir.
Alerjik Rinit İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
Kişi genetik yapısı gereği alerjik olmaya programlanmıştır. Tüm ırklardan insanlar etkilenir ve bu durum hem erkekleri hem de kadınları eşit derecede etkiler. Semptomlar genellikle çocukluk çağında başlar. Belirli bir alerjik maddeye sık sık maruz kalmak, sık ataklar için bir risk faktörüdür.
Alerjik Rinit Ne Zaman ve Nerede Ortaya Çıkar?
Alerjik rinite sıklıkla polen neden olduğu için, polen havada olduğunda semptomlar ortaya çıkar. Ağaçlar öncelikle ilkbaharda tozlaşırken, çimenler ilkbahar ve yaz aylarında tozlaşır. Yabani otlar genellikle yaz sonunda ve sonbaharda tozlaşır. Alerjisi olanların çoğu kanarya otuna, yaklaşık yarısı çimenlere ve daha azının ağaçlara alerjisi vardır. Tabii ki, birçok insan küf sporları, hayvan kepeği ve toz akarları gibi diğer maddelere karşı alerjiktir. Gıda, alerjik rinitin nadir bir nedenidir.
Alerjik Rinit Bulaşıcı Mıdır?
Alerjik rinit, diğer alerjik reaksiyonlar gibi bulaşıcı değildir. Bununla birlikte, alerjik rinit semptomları, kişiden kişiye yayılabilen soğuk algınlığı semptomlarıyla karıştırılabilir.
Alerjik Riniti Hangi Uzmanlar Tedavi Eder?
Alerji uzmanları, saman nezlesi de dahil olmak üzere alerjilerin tanı ve tedavisi konusunda eğitim almış tıp uzmanlarıdır. Saman nezlesi olan kişiler de genellikle iç hastalıkları, çocuk doktorları ve aile hekimleri dahil olmak üzere birinci basamak hekimlerinden yardım isterler.
Sağlık Uzmanları Alerjik Riniti Nasıl Teşhis Eder? Sağlık Uzmanları Alerjileri Nasıl Tanımlar?
Alerjiler başlangıçta, muayene bulguları ile karakteristik semptomların bir kombinasyonu ile teşhis edilir.
Bir kişi saman nezlesinin tipik semptomlarını yaşıyorsa, bir alerji uzmanına danışmak rahatsız edici maddeleri belirlemeye yardımcı olabilir. Alerjiyi yönetmenin ideal yolu, alerjik reaksiyona neden olan maddelerden uzak durmak olduğundan, öncelikle bu maddeleri (alerjenleri) belirlemek önemlidir. Bir hastanın öyküsünden elde edilen bilgilerden birçok alerjenden şüphelenilebilir. Örneğin, semptomlar genellikle kedilere maruz kalındığında kötüleşiyorsa, o zaman kedi tüyü semptomlara neden olan olası bir alerjendir. Çim biçme semptomların başlamasıyla ilişkiliyse, çim alerjisi olasıdır. Bir hastanın reaksiyon geçmişi, onun benzersiz alerjilerini belirlemede önemlidir.
Saman Nezlesi Tedavisi Nedir?
Tanımlanmış alerjenlerden kaçınmak, alerji semptomlarını kontrol etmede en yardımcı faktördür. Çevreyi kontrol etme girişimleri ve kaçınma önlemleri genellikle semptomların çözülmesine önemli ölçüde yardımcı olur. Bununla birlikte, alerjiden kaçınmak genellikle kolay değildir. Doktorunuzla kapsamlı bir görüşme yapılması gerekir ve günlük olarak kontrol önlemleri gerekebilir.
Kaçınma mümkün değilse veya semptomları hafifletmiyorsa, ek tedaviye ihtiyaç vardır. Birçok hasta, antihistaminikler olarak bilinen histaminin etkileriyle mücadele eden ilaçlara yanıt verir. Antihistaminikler histamin oluşumunu ve IgE ile antijen arasındaki çatışmayı durdurmazlar. Bu nedenle, antihistaminikler alerjik reaksiyonu durdurmaz, aksine dokuları alerjik tepkinin etkilerinden korur.
- Difenhidramin, klorfeniramin (A-Ferin), dimenhidrinat, bromfeniramin ve klemastin fumarat (Tavegyl) gibi birinci nesil antihistaminikler sıklıkla ağız kuruluğuna ve yan etki olarak uyku hali yapabilirler.
- Yeni nesil antihistaminikler de mevcuttur. Bunlar arasında loratadin (Alarin), feksofenadin (Allegra), setirizin (Zyrtec) ve azelastin (Dymista Burun Spreyi) bulunur. Genel olarak, etki başlangıcı daha yavaştır, daha uzun süre etki eder ve daha az uyku hali yaratır. Bu ilaçların çoğu reçetesiz satılmaktadır.
Ara sıra ortaya çıkan diğer antihistaminik yan etkiler (örneğin, erkeklerde idrar retansiyonu, hızlı kalp atışı vb.) için bir doktorla görüşün. Herhangi bir ilacın potansiyel yan etkilerini daima bir doktor ve/veya eczacı ile görüşün.
Dekonjestanlar, alerji semptomlarını kontrol etmeye yardımcı olur ancak nedenlerini kontrol etmez. Dekonjestanlar burundaki şişmiş zarları küçültür ve nefes almayı kolaylaştırır. Dekonjestanlar tablet olarak ağız yoluyla veya burun spreyi olarak kullanılabilir. Dekonjestan burun spreyleri, doktor tavsiyesi olmadan beş günden fazla kullanılmamalıdır. Dekonjestan burun spreyleri, çok uzun süre alınırsa genellikle “geri tepme etkisine” neden olur. Geri tepme etkisi, bir ilaç kesildiğinde semptomların kötüleşmesidir. Bu, ilaca doku bağımlılığının bir sonucudur.
Montelukast (Singulair), alerjik reaksiyonda yer alan başka bir kimyasal olan lökotrien etkisinin bir inhibitörüdür. Bu ilaç astım tedavisi için kullanılır ve alerjik rinit tedavisi için de onaylanmıştır ancak birinci basamak tedavi değildir. Bazı durumlarda antihistaminiklerle birlikte de kullanılabilir.
Antihistaminikler ve burun spreyleri etkili değilse veya hasta tarafından tolere edilmiyorsa, diğer tedavi türleri mevcuttur. Alerji duyarsızlaştırma veya immünoterapi gerekebilir. Alerji immünoterapisi, kişinin alerjik olduğu maddelerin kademeli olarak artan dozları ile bağışıklık sistemini uyarır. Hasta alerji yapan maddeye maruz kaldığı için alerjik reaksiyon oluşabilmektedir ve bu tedavi mutlaka doktor kontrolünde yapılmalıdır. Bu tedavi şekli, polen, akar, kedi ve böceklere (özellikle arılar) karşı alerjilerde çok etkilidir. Alerji immünoterapisi genellikle bir dizi enjeksiyon (alerji aşısı) gerektirir ve etkili olması üç aydan bir yıla kadar sürer.
Nadiren de olsa, alerji enjeksiyonları yapılırken ciddi alerji reaksiyonları meydana gelebilir. Kimin şiddetli reaksiyon göstereceğini tahmin etmek mümkün değil. Yıllarca alerji aşısı olduktan sonra bile, bir hasta bir reaksiyon yaşayabilir.
Alerjik Rinitin Prognozu Nedir?
Alerjik rinit kronik bir durumdur, yani zamanla devam eder. Çocukken alerjik rinit geçiren bazı kişiler, yaşlandıkça semptomlarının düzeldiğini fark edeceklerdir ancak bazı insanların ömür boyu semptomları olabilir. Alerjik rinit, ciddi komplikasyonlarla ilişkili değildir. İlaçlarla ve bazı durumlarda duyarsızlaştırma tedavisiyle etkili bir şekilde tedavi edilebilir.
Alerjik Riniti Önlemek Mümkün Müdür?
Alerjik rinit genetik yatkınlıkla ilgili olduğu için durumun önlenmesi mümkün değildir. Ancak bazı kişilerin tetikleyici alerjik maddeye maruz kalmaktan kaçınarak atakları önlemesi mümkün olabilir.