İçerik Başlıkları
Alerjik rinit, günlük hayatı ve gece uykusunu fazlaca etkileyebilen rahatsız edici bir durumdur.
Burun akıntısı, hapşırık, gözlerde sulanma, genizde kaşıntı hissi, burun tıkanıklığı, ciltte kaşıntı ve kızarıklık gibi belirtilerle kendini gösteren alerjik rinit, günlük hayatı ve gece uykusunu fazlaca etkileyebilen rahatsız edici bir durumdur.
Alerjik rinit neden olur?
Alerjik rinitin sebebi temel olarak aşırı hassaslaşmış bağışıklık sistemidir. Bu tür bünyelerde, kişi alerjenle karşılaştığı zaman vücut bu zararsız alerjeni zararlı bir maddeymiş gibi algılayarak buna karşı antikorlar üretir. Alerjenle savaşması için üretilmiş olan bu antikorlar, alerjenle ikinci kez karşılaşınca histamin denen bir madde salgılatarak burunda fazladan mukus üretimine ve tıkanıklığa sebep olur.
Hangi alerjenler alerjik rinite sebep olur?
Polenler: Özellikle bahar aylarında ağaçlar ve otlar tarafından üretilen polenler alerjik rinitin en sık sebeplerinden biridir.
Ev tozu akarları: İnsan derisindeki ölü hücrelerde bulunan bu akarlar, evde halıların, yatakların, yastıkların ve minderlerin arasında bulunabilir. Salgılarında bulunan kimyasallar alerjik rinite sebep olabilir.
Küf: Doğada ve nemli alanlarda bulunan küfler, alerjik rinite sebep olabilir.
Hayvanlar: En başta kedi ve köpekler olmak üzere, at, tavşan, fare gibi hayvanların ölü derileri, idrarları ve tükürükleri sebep olabilir.
İş yerindeki alerjenler: İş yerinde talaş, un tozu, lateks gibi maddelere maruz kalınması alerjik reaksiyonlara sebep olabilir.
Alerjik rinit belirtileri
- Hapşırma
- Burun akıntısı
- Burun tıkanıklığı
- Gözde, boğazda ve burunda kaşıntı
- Gözlerde sulanma
- Geniz akıntısı
- Öksürme
- Yorgunluk
Alerjik rinit tedavisinin ilk basamağı: alerjenden korunma
Polene alerjiniz varsa
-Bahar aylarında dışarıya az çıkın, mümkünse akşam saatlerini tercih edin.
-Dışarı çıkarken maske ve güneş gözlüğü takın.
-Polen mevsiminde evinizin ve arabanızın pencerelerini kapalı tutun, yeşil alanlardan uzak kalın.
-Kıyafetlerinizi 60 derece suda yıkayın.
-Dışarıdan geldiğinizde kıyafetlerinizi değiştirin.
-Dışarıda yüzünüze dokunmaktan ve gözlerinizi ovuşturmaktan kaçının.
Ev tozu akarına alerjiniz varsa
-Ev düzenli olarak temizlenmeli, temizlik alerjisi olmayan biri tarafından yapılmalı.
-Nevresim takımlarını her hafta yüksek derecede yıkayın. Mümkünse anti alerjik kılıflar kullanın.
-Evinizde halı, döşemeli mobilya, toz tutabilen mobilya ve oyuncakları bulundurmayın. Özellikle tüylü oyuncakları tercih etmeyin.
-Ev içindeki nemi %50’nin altında tutun.
-Elektrik süpürgenizde ve klimalarınızda filtre bulundurun.
Küflere alerjiniz varsa
-Evde su kaçağı varsa mutlaka tamir ettirin.
-Nemli ve ıslak alanlarda mantar odağı varsa çamaşır suyu ile temizlik yapın.
-Klimalarınızı düzenli olarak temizlettirin, bakımını yaptırın.
Hayvanlara alerjiniz varsa
-Hayvan alerjisinden korunmanın en iyi yolu hayvanla teması kesmektir. Evinizde kedi veya köpek besliyorsanız ve evcil hayvanınızdan vazgeçmek istemiyorsanız en azından uyuduğunuz odadan ve yatağınızdan uzak tutmak bir nebze de olsa yardımcı olacaktır.
-Hayvanları sevdikten sonra ellerinizi yıkayın.
Alerjik rinitte ilaç tedavisi
Alerjik rinit belirtilerini orta ve ağır şiddette yaşıyorsanız doktorunuzun size reçete edeceği uygun ilaç yakınmalarınızı azaltabilir.
Antihistaminikler: Yakınmalara sebep olan histaminin salınmasını engelleyen antihistaminikler, hap, göz damlası, burun spreyi ve inhaler formda bulunur. Birinci kuşak ilaçlar sedasyon ve uyku haline sebep olabilirken ikinci kuşak antihistaminiklerde bu yan etki çok daha azdır. Etkileri 15-30 dakikada başladığı için ihtiyaç halinde hemen alınabilirler. Burun spreyi olarak kullanılanlar haplara göre yakınmaları daha fazla azaltır ve etkileri 15 dakika içinde başlar.
Dekonjestanlar: Piyasada burun açıcı sprey olarak satılan dekonjestanlar, burun ve sinüslerdeki doluluğu azaltarak semptomları rahatlatır. Baş ağrısı, tansiyon yükselmesi, burunda kuruluk gibi yan etkilerinin yanı sıra 5 günden fazla kullanılmaları halinde bağımlılık yapabilir ve etkileri tersine dönebilir.
İntranazal kortikosteroidler: Sprey ve inhaler formda kullanılan bu ilaçlar burun mukozasındaki inflamasyonu azaltarak rahatlamaya sebep olur. İnatçı ve şiddetli yakınmalarda diğer ilaçlara göre çok daha fazla etkilidirler. Etkileri yavaş başlar ve 15-20 günde maksimum etkiye ulaşır, bu yüzden etkisini görebilmek için tedaviye bağlılık şarttır. Boğazda irritasyon, burun kanaması, burunda kuruluk ve yanma gibi yan etkileri olabilir. Çocuklarda büyümeyi etkilediği gösterilemese de uzun dönem kullanılmaları tavsiye edilmez.
Lökotrien antagonistleri: Histamin gibi salgılanan diğer bir madde olan lökotrienin salınmasını engelleyen ilaçlardır. Özellikle kronik burun tıkanıklığında hava yollarını açmak için kullanılırlar. Hava yollarını rahatlatıcı etkilerinden ötürü alerjik rinitin yanında astımı olan kişilerde yararlıdırlar.
Alerjik riniti aşıyla önlemek mümkün mü?
Orta ve ağır şiddetli yakınmaları olan ve ilaç tedavisine yanıt vermeyen hastalarda immünoterapi (aşı tedavisi) uygulanabilir. Bu tedavinin uygulanabilmesi için kişinin hangi alerjene karşı duyarlılığı olduğunun saptanması gerekir. Tedavinin temelinde her seansta ilgili alerjenin hastaya deri altından veya dil altından verilmesi yatar. Her seansta verilen alerjenin miktarı artırılarak vücutta alerjene karşı koruyucu bir cevap oluşması amaçlanır.
Dil altından verilerek yapılarak immünoterapinin ilk seansı doktor gözetiminde yapılır, herhangi bir yan etki oluşup oluşmadığına bakılır. Güvenilirliği test edildikten sonra diğer seanslar evde günlük olarak tamamlanabilir. Deri altından yapılan tedavi ise evde uygulanamaz, yalnızca doktor gözetiminde yapılır. En başta haftada 3 gün, sonra ise her 2 – 4 haftada bir uygulanır. Etkisi dil altına göre kısmen daha fazla olmakla birlikte yan etki dil altına göre daha fazla görülebilir. Tedavi genellikle toplam 3 – 5 yılda tamamlanır, etkisi ise 12 yıla kadar sürer.
Dil altı immünoterapisi yalnızca çayırotu ve yaban mersini polenine karşı etkiliyken deri altı immünoterapisi ev tozu akarı, huş ağacı, yaban mersini poleni, çimen poleni, kedi ve köpek kepeği, bazı küfler ve hamamböcekleri gibi birçok alerjene karşı etkilidir.
İmmünoterapinin Sakıncalı Olduğu Durumlar
- Bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler
- Otoimmün hastalığı olanlar
- Şiddetli ve kontrol edilemeyen astımı olanlar
- 5 yaşından küçük, 60 yaşından büyük kişiler
- Kötü huylu hastalığı ve ciddi psikolojik rahatsızlığı olanlar
- Beta blokör kullanan hastalar
- Adrenalin kullanması sakıncalı olan hastalar
- Gebelere immünoterapi başlanması sakıncalıdır ancak hasta, tedaviye başladıktan sonra gebe kaldıysa tedavi devam ettirilir.
Her nezle alerjik rinit midir?
Burun akıntısı, hapşırık, burun tıkanıklığı olan her durum alerjik rinit değildir. Vazomotor rinit denilen durumda alerjilerden ve alerjenden bağımsız, soğuk kuru havayla, keskin kokularla, yorgunluk ve stresle tetiklenebilen burun tıkanıklığı ve burun akıntısı olur. Yine benzer yakınmalar gebelik, menstruasyon, hipotiroidi gibi hormonal sebeplere veya tansiyon ilaçları, doğum kontrol hapları gibi ilaçlara bağlı olabilir. Alerjik rinitle karışabilen bu durumlar yapılacak kan ve alerji testleriyle ayırt edilebilir.
Alerjik rinit kronik bir hastalıktır ve alerjenin türüne göre gerek mevsimsel gerekse yıl boyu savaşılması gerekir. Bu yüzden korunma yöntemlerini uygulamak ve bunları yaşam tarzı haline getirmek büyük bir önem taşır. Genel sağlık kurallarına uymak ve düzenli olarak egzersiz yapmak alerjik rinitten korunmanın diğer bir yoludur. Doktorunuz tarafından önerilen korunma ve tedavi yöntemleriyle alerjik rinitin günlük aktivitelerinizi etkilemeyeceği bir hayat sürebilirsiniz.
Sağlıklı günler dilerim.
KAYNAKÇA
- Sur DK, Plesa ML. Treatment of Allergic Rhinitis. Am Fam Physician. 2015 Dec 1;92(11):985-92. PMID: 26760413.
- Tongtako W, Klaewsongkram J, Mickleborough TD, Suksom D. Effects of aerobic exercise and vitamin C supplementation on rhinitis symptoms in allergic rhinitis patients. Asian Pac J Allergy Immunol. 2018 Dec;36(4):222-231.
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/8622-allergic-rhinitis-hay-fever