Koronavirüsü yenebilmek için aşı mı test mi?
Prof. Dr. Okan Bülent Yıldız değerlendirdi; ”Koronavirüs salgınının birinci yılına yaklaşırken toplum ve kişiler üzerindeki bıkkınlık, stres ve endişe tehlikeli boyutlara ulaştı. Artık “COVID yorgunluğu” diye tıbbi bir kavramdan bahsediyoruz”.
Salgının ortadan kalkması için gerekli koşullar henüz oluşmadı. Vaka sayısı 58 milyonun üzerinde ve her sekiz saniyede bir kişi COVID19 nedeniyle hayatını kaybediyor.
Aşı ile ilgili erken araştırma sonuçları umut verici ama etkili ve güvenilir bir aşının herkesin ulaşabileceği şekilde kullanıma girmesi için oldukça uzun bir zaman gerekiyor. Henüz cevabını bilmediğimiz soruların sadece birkaçı:
– Farklı yaş ya da hastalık gruplarında etki farklı olur mu?
– Etkisi ya da koruyuculuğu ne kadar sürer?
– Hasta olmayı engellese de bulaştırıcılığı önler mi?
– Aşı virüsün yayılımını durdurabilir mi?
Son aylarda dünya gündemini aşı geliştirme çalışmaları meşgul ederken salgınla mücadelede çok önemli katkı sağlayabilecek bir diğer araç hızlı testler.
Geçtiğimiz hafta içinde evde kendi kendine yapılabilen ilk hızlı test A.B.D.’de doktor reçetesiyle kullanım onayı aldı.
Halihazırda hastanede tanı için kullandığımız RT-PCR testleri yüksek doğruluk oranına sahip ancak eğitimli personel, malzeme ve donanım gerektiriyor. Sağlık sistemindeki aşırı yüklenmelerle birlikte laboratuvarlarda sonuç alınması 3-5 saatten iki güne kadar uzayabiliyor. Ayrıca bu test virüsün genetik materyalini saptadığı için hastanın bulaşıcılığı sona erdikten haftalar hatta aylar sonra da pozitif sonuç verebiliyor.
Evde kullanılan hızlı testler burun sürüntüsü ya da tükrük örneğinde virüs yüzeyindeki bazı proteinleri tanıyarak yani canlı virüs varlığında pozitif sonuç veriyor. Virüsle enfekte kişinin bir şikayeti olup olmamasından bağımsız olarak bulaştırıcı olduğu dönemde saptanmasını sağlıyor. Duyarlılığı RT-PCR testine göre daha düşük olmakla birlikte evde kolay bir şekilde yapılabilmesi ve 30 dakikadan kısa sürede sonuç vermesi önemli avantajları.
A.B.D.’de yapılan ve haftada iki kez hızlı testi değerlendiren bir çalışma, salgını kısa sürede kontrol altına alabilmede test sıklığı ve sonuç alma hızının testin duyarlılığından daha önemli olduğunu gösterdi.
Türkiye’de halen yaygın kullanılan antikor testleri yalnızca enfeksiyonu önceden geçirip geçirmediğiniz hakkında fikir verdiği için bulaşıcılık esnasında bir faydaları yok. Buna karşılık evde şeker ölçümü ya da gebelik testi benzeri antijen testleri salgının kontrolünde önemli rol oynayabilir. Evde, okullarda, işyerlerinde, havaalanlarında, doktor ofislerinde, hastane acillerinde hızlı sonuç için kullanılabilir.
Önümüzdeki yıllarda koronavirüsle mücadelede bireysel tedbirlere uyum ve herkesin erişebileceği aşıların temini yanında eş zamanlı olarak ucuz, güvenilir ve kolay uygulanabilir hızlı testlerin geliştirilmesi ve kullanımı önem kazanacak.