İçerik Başlıkları
Sağlığa Evet Derneği’nden “Tütün Kontrolü Stratejisi Olarak Tütün Vergilendirmesi” önerisi!
Sağlığa Evet Derneği tarafından düzenlenen “Tütün Kontrolü Stratejisi Olarak Tütün Vergilendirmesi” adlı basın bilgilendirme toplantısında, “Tütün kontrolüne endüstri müdahaleleri” ve “Bir tütün kontrolü stratejisi olarak tütün vergilendirmesi” konularında açıklamalar yapıldı. Dernek Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, Eski CHP milletvekili ve Ekonomist Prof. Dr. Hurşit Güneş ile Sağlığa Evet Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Tanzer Gezer’in konuşmacı olduğu toplantıda, endüstrinin yeni ürün tehlikelerine, tütün kontrolünde fiyat ve vergilendirmenin etkisine, tütün ürünlerinin akut zararlarına vurgu yapıldı. Tütün ürünlerinin enflasyon sepetinden çıkarılması, fiyatının yükseltilmesi ve tüm tütün ürünlerinin sigara ile aynı düzeyde vergilendirilmesi önerildi.
“İNSANLARI ÖLDÜREN SATIŞI YASAL OLAN TEK ÜRÜN”
Prof. Dr. Elif Dağlı, “Dünden Bugüne Tütün ve Kontrolü” ve “Gelecek Dönemin Ev Ödevleri” başlıklı sunumuyla Türkiye’de tütün ve tütün ürünlerinin kullanım oranlarının geçmişten günümüze artış gösterdiğini ve buna bağlı olarak da akciğer kanserinde doğru orantıda bir artış olduğunu söyledi. Dağlı, şöyle devam etti:“Tütün kullanımı en önemli önlenebilir ölüm nedenidir. Dünyada hala her yıl sekiz milyon kişi tütün ürünlerini kullandıkları için yaşamlarını kaybetmektedirler. Tütün tüketimini azaltmak için en etkili yöntemin tütün vergileri ve fiyatlarını önemli ölçüde artırmak olduğu Dünya Sağlık Örgütünün Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesinin 6. maddesinde bildirilen bir hükümdür. Tütün kullanıcılarının yüzde 80’i ekonomik düzeyi düşük ve orta olan ülkelerdedir. Dünyada 1,3 milyar kişi sigara kullanmaktadır, küresel nüfusun %22,3 ‘ü erişkin erkeklerin %36,7’si tütün kullanmaktadır.
TÜTÜN ÜRÜNLERİNDE ‘FİYAT VE VERGİ ARTIŞI’ HAYAT KURTARIR!
Bununla birlikte tütün üreticilerinin elde ettiği kazanç 2021’de 849,9 milyar dolar, 2022’de 867,6 milyar dolardır, bu kazancın 2030’a gelindiğinde ise 1049,9 milyar dolara ulaşacağı tahmin edilmektedir. Tütün satıcının önerdiği gibi kullanıldığında müşterisinin yarısını öldüren ve hala yasal satılan tek üründür. 20. yy’da 100 milyon kişiyi öldürmüştür, 21.yy’da 1 milyar kişiyi öldürecektir. Tütün her yıl 1,2 milyonu pasif etkilenimden olmak üzere 8 milyon kişinin ölümüne yol açmaktadır.”
“ENDÜSTRİ YENİ ÜRÜNLERLE SAĞLIĞIMIZI TEHDİT ETMEYE DEVAM EDİYOR”
Prof. Dr. Elif Dağlı, gençleri hedef alan, yasağa rağmen internette satılan elektronik sigaraların ve diğer yeni ürünlerin tehlikesine de dikkat çekti. Bu tür ürünlerin reklam yasağının influencer’larla delindiğini belirten Dağlı, “Sigara satışı artıyor. Nasıl satılacağına yönelik yönetmelikler var. Yönetmeliğe rağmen Mentol, Puff Bar gibi ürünler ürettiler. Puff Bar Türkiye’de yasal değil. Bunlar denetimli girmiyor, vergilendirilmiyor. Ülkemizdeki nargile tütünlerinin yalnızca yüzde 1’i denetleniyor. Halk sağlığı için önlem alınmalı. Türkiye’deki satış noktalarının yüzde 99’unda tütün ürünlerinin çocukların göz hizasında satılmaması kuralına uyulmuyor.
Ülkemizde mentolün tütün ürünlerine katılması tüketimi azaltmak, sağlığı korumak üzere bir tütün kontrol yöntemi olarak yasaklanmıştır. Mentol gençlerin ve kırılgan grupların tütün bağımlılığının sürdürülebilmesi için tütün endüstrisi tarafından kritik kabul edilmektedir. Mentol topları, şeffaf tüplere yerleştirilmiş minik renkli boncuklar gibi görülmektedir. İnternet üzerinden mentol topu pazarlayan 37 firma saptanmıştır. Bu firmalar videolar ile tanıtım, reklam yapmakta, mentol toplarının sigaraya nasıl enjekte edileceğini anlatan kullanım talimatlarını vermektedir.
Mentol topu adı altında internetten satılan, zerk etmek suretiyle mentolün sigaralara katılmasını sağlayan bu ürün, mentol yasağını işlemez hale getirmekte, yönetmeliği kadük etmektedir. Ayrıca sigara ve tütün kullanımını arttıracak bu ürünün satışının durdurulması yararlı olacaktır. 2022 yılında yapılan gözlemler ihlalin artarak devam ettiğini ortaya koymuştur. Daha önce gözlenmeyen sigara paketlerinin diğer tüketici ürünlerinin arasına yerleştirilmesi, ürün çeşitliliğinin artması, mentol topu stand sayısının artması, aleni elektronik sigara ve puff bar sunumunun belirginleşmesi dikkat çekmektedir.”
Elektronik sigaraların aksi ispat edilene kadar tehlikeli kabul edilmesi gerektiğini, nikotin bağımlılığının giriş kapısı olduğuna dikkat çeken Dağlı, “Tatlandırıcıları ve aromaları ile çocuklar için cazip hale getirilmiştir. E-sıvı aromaları yasaklanmalıdır. Çocuklar kimyasalların akut ve kronik etkilerinden korunmalıdır.” diye ekledi.
GELECEK YÖNETİMDEN NE BEKLİYORUZ?
Prof. Dr. Elif Dağlı, Mayıs ayında yapılacak seçimlerden sonra gelecek yeni yönetimden tütünle mücadele konusunda beklentilerini ise şöyle ifade etti:“Kuralları belli olan tütün kontrolünün samimi olarak uygulanmasını, sağlığı önceleyerek endüstri ile mücadele edilmesini ve yeni nesil ürünlerin ruhsatlandırılmamasını talep ediyoruz.”
“SİGARA FİYATI ARTARSA KULLANIM DÜŞER”
Ekonomist ve siyasetçi Prof. Dr. Hurşit Güneş ise, “Tütünün Vergilendirilmesi” başlıklı sunumunda, tütün ve tütün ürünlerinin vergilendirilmesi ile sigara kullanımının azaltılabileceğini ön gördüklerini ve bu alanda yapılan çalışmaya göre, sigara fiyatlarının yüksek olduğu ülkelerde, kullanımın da aynı oranda düştüğünün gözlemlendiğini aktardı.
“EN UCUZ SİGARA TÜRKİYE’DE SATILIYOR”
Prof. Dr. Güneş, Türkiye’de sigara fiyatlarının sanılanın aksine ucuz olduğunu belirterek, ”Türkiye, sigara fiyatı sıralamasında ortalama 1.79 dolar ile 101. sıradadır. Bu tutar kişinin ortalama bütçesinin yüzde 6.8’ine denk gelmekte ve kullanım oranı yüzde 29.9 ile en yüksektir. Vietnam’da yeni yapılan bir araştırmada, yüzde 1 fiyat artışı sigaraya başlama oranını yüzde 1.2 azalttığı görülmüştür. Sigara fiyatlarının yüksek olduğu ülkelerde, kullanımın da aynı oranda düştüğünün gözlemlenmektedir. Tütün ürünleri ile mücadele için fiyat artışı yapılmasını öneriyoruz. Sigara kullanımı az gelişmiş ülkelerde, alt gelir ve alt eğitim gruplarında daha yaygın. Sigara kullanımı gelir dağılımını bozuyor. Bu konuda literatürde çok sayıda araştırma var. İktisatçıların, sağlıkçıların araştırmaları var” diye konuştu.
TÜTÜN ENDÜSTRİSİNE YATIRIM TEŞVİKİ KALDIRILMALIDIR
Sağlığa Evet Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Tanzer Gezer de halk sağlığı için tütün endüstrisine yatırım teşviki uygulamasının kaldırılması gerektiğini belirterek, tüm tütün ürünlerinin sigara ile aynı düzeyde vergilendirilmesini önererek, şunları söyledi:
“Halk sağlığı politikaları ile tütün endüstrisi çıkarları arasında uzlaşmaz çelişki vardır. Yatırım teşvikleri tütün ürünlerini olumlar mahiyettedir, tütün kontrolünü zedelemektedir. Arz azaltımı politikasına geçilmelidir. Endüstriye teşvik vermek yerine yaptırım uygulanmalıdır. Tütün üreticileri başka üretimlere teşvik edilmelidir. Tütün vergilendirmesi periyodik olarak ve enflasyondan az olmayacak şekilde uygulanmalı, endüstri lehine esnetilmemelidir. Tütün ürünleri enflasyon sepetinden çıkartılmalıdır.”
TÜRKİYE’DE SİGARA ÜRETİMİ VE SATIŞLARI
Türkiye’de 2022 yılında 167.442.837.273 adet bandrollü sigara üretildi. İç piyasa perakende satış hasılatı 160.317.936.583 TL oldu. Yaklaşık 5,8 milyar paket sigara satıldı.
Türkiye’de sigara üreten firmaların 2022 yılında sigara üretiminde kullandıkları toplam 108.000.717 kg tütünün %86,93 ’ü (93.880.722 kg) ithal tütünlerden, %13,07 ’si (14.119.995 kg) yerli tütünlerden oluştu.
Türkiye’de 2022 yılında, 60.438.425 kg tütün 276.870.269 dolar karşılığında ihraç edilirken 500.868.370 dolar karşılığında 114.378.857 kg. tütün ithal edildi.